[Home]
[Überblick]
[Text]
[Teil I]
[Teil II]
[Teil III]
[Übersetzungen]
[Capitula Angilramni]
[Collectio Danieliana]
[Lizenz]
[Kontakt]
[Links]
[Impressum]
[Inhalt]

Projekt Pseudoisidor

Pseudoisidor

Capitula Angilramni

Collectio Danieliana

Pseudoisidor Teil I

Pseudoisidor Teil II

Pseudoisidor Teil III

Papst Pelagius I. an Bischof Vigilius

Inhaltsverzeichnis

Papst Benedictus I. an Bischof David

 

Die Auflösung der Handschriftensiglen und Hinweise zur Edition finden Sie hier.

 

Papst Iohannes III. an die Bischöfe Germaniens und Galliens

P9629,  f.  193ra;  V630,  f.  281rb;  N442,  f.  216va

INCIPIUNT[1]  DECRETA  TERTII  IOHANNIS  PAPAE.

<P9629,  f.  193rb>  Iohannes  episcopus  universis  episcopis  per  Germaniae  et[2]  Galliae  provincias  constitutis  in  domino  salutem.

Optaveram  si[3]  quidem,  carissimi,  pro  nostri[4]  caritate  collegii[5]  omnes  domini  sacerdotes  in  una  devotione  persistere  nec[6]  quemquam  prohibita  gratia  aut  favore  sacerdotum  sectari  aut  a  via  recta  discedere.  Et  quamquam  credamus  dilectionem  vestram  ad  omne  opus  bonum  esse  devotam,  ut  tamen  efficacior[7]  fiat,  congruum  nobis  visum  est,  litteris  sedis  apostolicae,  ut  antecessorum  quoque  nostrorum  vestigia  imitemur[8],  vos  monere[9]  divina  et  apostolicae  sedis  instituta[10]  viriliter  peragere,  et  prohibita  non  tangere,  sed  cavere,  nec  cuiquam  licet[11]  <N442,  f.  216vb>  umquam  doctrinam  patrum  deserere[12]  et  sacerdotali  honore  gaudere.

Perlatum  est  enim  ad  sedem  apostolicam  emersisse  et  denuo  revivescere[13]  prohibitum,  et  funditus  exstirpatum[14]  tam  a  sancto  Damaso  quam  et[15]  a  sancto  Leone  viris  apostolicis  atque  ab  universis  synodali  auctoritate  episcopis  repraehensibilem  atque  oppido  inolitum  usum,  eo  quod  quidam  chorepiscopi,  qui  et[16]  a  praedictorum  antecessorum  <V630,  f.  281va>  sanctorum  apostolicorum  patribus  et  viris  apostolicis  et  ab  ipsis  sive  a  nobis  sunt  prohibiti,  sicut  eorum  hactenus  testantur  decreta  ultra[17]  modum  suum  progredientes,  donum  sancti  spiritus  per  impositionem  manuum  tradant  et  alia,  quae  solis  pontificibus  debentur,  contra  fas  peragant,  praesertim  cum  nullum[18]  ex  LXX  discipulis,  quorum  speciem  in  ecclesia  gerunt,  legatur  donum  sancti  spiritus  per  manus  impositionem  tradidisse.  Quod  autem  solis  apostolis  eorumque  successoribus  proprii[19]  sit  officii[20]  tradere[21]  spiritum  sanctum,  liber  actuum  apostolorum  docet.  In  concilio  vero  Caesariensi  ita  de  chorepiscopis  habetur  scriptum:  Chorepiscopi  quoque  ad  exemplum  quidem  et  formam  LXX[22]  videntur  esse,  ut  comministri  autem  propter  studium,  quod  erga  pauperes  exhibent,  honorentur.  Si  enim  meliores  sanctioresque  sanctis  apostolis  esse  putatis,  facite,  quae  illi  non  fecerunt,  et  superextollite  vos  illis.  Si  enim  eiusdem[23]  ordinis  estis  et  aequiperare[24]  vos  illis  vultis,  nolite  ea  agere,  quae  illi  non  egerunt,  sed  imitamini[25],  prout  melius  potestis,  exempla  et  vestigia  eorum.  Illi  autem  praecipiente  domino  illisque  denuntiante,  ut  illi  et  successores  eorum  tantummodo  per  manus  inpositionem  traderent  spiritum  sanctum,  nullum  unquam  ex  LXX  scientes  eis  illicitum  fore,  quorum  typum,  ut  praedictum  est,  chorepiscopi,  antequam  prohibiti[26]  essent,  in  ecclesia  gerebant,  tradere  per  manus  impo<P9629,  f.  193va>sitionem  spiritum[27]  sanctum  permiserunt,  dantes  successoribus  eorum  exemplum,  ne  umquam  talia  praesumerent.  Unde  et  in  actibus  apostolorum  scriptum  est:  Cum  audissent  apostoli,  qui  erant  Hierosolimis,  quia  recepit  Samaria  verbum  dei,  miserunt[28]  ad  eos  Petrum  et  Iohannem.  Qui,  cum  venissent  oraverunt  pro  ipsis,  ut  acciperent[29]  spiritum  sanctum.  Necdum  enim  in  quemquam  illorum  venerat,  sed  baptizati  tantum  erant  in  nomine  domini  Iesu.  Tunc  imponebant  manus  super  illos,  et  accipiebant  spiritum  sanctum.  Non  ergo,  ut[30]  dictum  est,  aliquem  ex  LXX,  licet  pauci  essent  apostoli,  ad  hoc  opus  perficiendum  direxerunt,  sed  Petrum  et  Iohannem  et[31]  apostolos  per  manus  impositionem  tradere  spiritum  sanctum  miserunt,  quorum  vicem  episcopi  in[32]  ecclesia  gerunt  et  non  chorepiscopi,  qui  LXX  discipulorum  formam  ante  prohibitionem  eorum  gerebant.  Quod  illi  non  fecerunt,  vos  facere  nolite,  ne  dissimiles  eis  et  indigni  eorum  successione  et  ministerio  esse  videamini,  quia,  ut  <N442,  f.  217ra>  ait  dominus  in  evangelio:  Qui  non  est  mecum,  adversum  me  est,  et  qui  non  colligit  mecum,  dispergit.

Si  autem  Petrus,  princeps  apostolorum,  adiutores  sibi  adscivit  Linum  et  Cletum,  non  tamen  potestatem[33]  pontificii  aut  ligandi  vel  solvendi  normam  eis  tradidit,  sed  successori  suo  Clementi,  qui  sedem  apostolicam  <V630,  f.  281vb>  post  eum  et  potestatem  pontificalem  tradente  sibi  beato  Petro  tenere  promeruit.  Linus  vero  et  Cletus  ministrabant  exteriora,  princeps  autem  apostolorum  Petrus  verbo  et  orationi  insistebat,  quae[34]  non  incongrue  ad  traditionem  spiritus  sancti  per  manus  impositionem  pertinent.  Unde  et  in  actibus  apostolorum  scriptum  habetur:  Non  est  aequum  nos  relinquere  verbum  dei  et  ministrare  mensis.  Quapropter  LXX  electi  sunt  discipuli,  qui  exteriora  peragerent[35],  ipsi  vero  apostoli  verbo  et  orationi  insisterent,  inde  et  in  evangelio  secundum[36]  Lucam  scriptum  habetur:  Post  haec  autem  designavit  dominus  et  alios  LXX  duos  et  misit  illos  binos  ante  faciem  suam  in  omnem  civitatem  et  locum,  quo  erat  ipse  venturus.  Et  dicebat  illis:  Messis  quidem  multa,  operarii  autem  pauci.  Rogate  ergo  dominum  messis,  ut  mittat  operarios  in  messem  suam.  Item[37]:  Ecce  ego  mitto  vos  sicut  agnos[38]  inter  lupos.  Nolite  portare  sacculum  neque  peram  neque  calciamenta,  et  neminem  per  viam  salutaveritis.  In  quamcumque[39]  domum  intraveritis,  primum  dicite:  Pax  huic  domui.  Et  si  ibi  fuerit  filius  pacis,  requiescet  super  illam  pax  vestra.  Sin  antem,  ad  vos  revertetur.  In  eadem  autem[40]  domo[41]  <P9629,  f.  193vb>  manete  edentes  et  bibentes,  quae  apud  illos[42]  sunt,  dignus  est  enim  operarius[43]  mercede  sua.  Nolite  transire  de  domo  in  domum.  Et  in  quamcumque[44]  civitatem  intraveritis  et  susceperint  vos,  manducate,  quae  apponuntur  vobis,  et  curate  infirmos,  qui[45]  in  illa  sunt,  et  dicite  illis:  Appropinquabit[46]  in  vos  regnum  dei.  In  quamcumque[47]  civitatem  intraveritis,  et  non  receperint[48]  vos,  exeuntes  in  plateas[49]  eius  dicite:  Etiam  pulverem,  qui[50]  adhaesit  nobis  de  civitate  vestra  extergimus  in  vos.  Tamen  hoc  scitote,  quia  appropinquabit[51]  regnum  dei.  Dico  vobis,  quia  Sodomis  in  illa  die  remissius[52]  erit  quam  illi  civitati.  Et  in  Mathaeo  evangelista  scriptum  est:  Ecce  ego  mitto  vos  sicut  oves  in[53]  medio  luporum[54].  Estote  ergo  prudentes  sicut  serpentes,  et  simplices  sicut  columbae.  Cavete  autem  ab  hominibus,  tradent  enim  vos  in  conciliis  et  in  synagogis  suis[55],  flagellabunt[56]  vos  et  ad  reges  et  praesides  ducemini[57]  propter  me  in  testimonium  illis  et  gentibus.  Cum  autem  tradent  vos,  nolite  cogitare,  quomodo  aut  quid  loquamini,  dabitur  enim  vobis[58]  in  illa  hora,  quid  loquamini.  Non  enim  vos  estis,  qui  loquimini[59],  sed  spiritus  patris  vestri,  qui  loquitur  in  vobis.  Tradet  autem  frater  fratrem  in  mortem  et  pater  filium,  et  insurgent  filii  in  parentes  et  morte  eos  afficient,  et  eritis  odio  omnibus  propter  nomen  meum.  Qui  autem  perseveraverit  usque  in  finem,  hic  salvus  erit.

Linum  namque  et  Cletum  nihil  legitur  umquam  egisse  ex  pontificali  ministerio[60]  potestative,  sed  quantum  eis  a  beato  Petro  praecipiebatur,  tantum  solummodo  agebant.  Nam  et  in  canone[61]  legitur  Niceno:  Episcopum  convenit  maxime  <V630,  f.  282ra>  quidem  ab  omnibus,  <N442,  f.  217rb>  qui  sunt  in  provincia,  episcopis  ordinari.  Si  autem[62]  difficile  fuerit  aut  propter  instantem  necessitatem  aut  propter  itineris  longitudinem,  a  tribus  tamen  omnimodis  in  idipsum  convenientibus  et  absentibus  quoque  pari  modo  decernentibus  et  per  scripta  consentientibus  tunc  ordinatio  celebretur,  firmitas  autem  eorum,  quae  geruntur  per  unamquamque[63]  provinciam  metropolitano  tribuatur  episcopo.  Omnia  quoque  maxima  concilia  affirmant  eum  non  esse  episcopum,  qui  minus  quam  a[64]  tribus  episcopis  auctoritate  etiam  metropolitani  fuerit  factus  episcopus.  Ideo  illos,  quos  chorepiscopos  vocatis,  quia  ab  uno,  ut  audivimus,  fiunt  episcopo,  episcopos[65]  non  esse  nec  aliquid  de  pontificali  privilegio  agere  debere  perspicuum  est,  quoniam,  si  nomen[66]  non  habent,  quomodo  officium  possunt  habere?  Si  ergo  episcopi  non  sunt,  et  presbyteri,  quorum  vicem  gerunt,  quia  ad  exemplum[67]  et  formam  LXX  olim  fiebant,  esse  despiciunt[68],  quid  erunt?  Profecto  quod  ratione  caret,  aut  nihil  aut  parum[69]  profectus  est.  <P9629,  f.  194ra>  Si  quis  de  his[70]  amplius  et,  quod  fieri  non  debent[71],  scire  voluerit,  legat  praedictorum  apostolicorum[72]  decreta  et  ibi  repperiat[73],  de  quibus  aliqua  et  hic  inserere[74]  dignum  duximus.  Si  domini  desideramus  esse  discipuli,  ipsius  imitemur  vestigia,  ut  de  nobis  dicatur[75]:  Ego  sum  pastor  bonus  et  cognosco[76]  oves  meas,  et  voco  eas  nominatim  et  cognoscunt  me  meae,  et  reliqua.  Et  iterum  monente  dominicae  vocis  imperio,  quod[77]  beatissimus  apostolus  Petrus  trina  repetitione  mysticae[78]  sanctionis  imbuitur,  ut  Christi  oves,  qui  Christum  amat,  diligenter  et  cum  magna  cura  pascat,  quoniam  ipsius  sanctae  sedis,  cui  per  abundantiam  divinae  gratiae  praesumus[79],  ipsius  amore  et  reverentia  cohortamur,  ut  tantae[80]  superstitionis,  quae  nullius,  ut  saepe  dictum  est,  fulcitur  auctoritate,  periculum,  quantum  possumus,  declinemus,  ne  beati  magistri  nostri[81]  Petri  summi  apostoli  dilectio,  qua  se  amatorem  dei  esse  testatus  est,  vana  inveniatur  in  nobis,  quoniam  omnis[82]  neglegenter  pascens  toties  commendatum[83]  sibi  dominicum  gregem  convincitur  summum  non  amare  pastorem  nec  eius  velle  se  discipulum[84]  fieri,  cuius  exempla  neglegit  imitari.  Nam  gratia  prorsus[85]  maiora[86]  acquiritur,  si  de  commissis  ovibus  lucrum  offerat  deo[87]  sollicitudo  pastoris.  Nam  et  beatum  Iacob,  qui  pro  uxoribus  diu  servierat,  dixisse[88]  meminimus:  XX  annis  fui  tecum,  oves  tuae  et  caprae  steriles[89]  non  fuerunt,  arietes  gregis[90]  tui  non  comedi,  nec  captum  a  bestia  ostendi  tibi.  Ego  damnum  omne  reddebam  et,  quicquid  furto  perierat,  a  me  exigebas[91].  Die  noctuque  aestu  urebar[92]  et  gelu,  fugiebat  somnus  ab  oculis  meis.  Si  igitur  sic  laborat  et  vigilat,  qui  pascit  oves  Laban,  quanto  labore[93]  quantisque  vigiliis  debet  <V630,  f.  282rb>  intendere,  qui  pascit  oves  dei?  Sed  in  his  omnibus  ipse  nos  instruat,  qui  pro  suis  dedit  ovibus  animam,  et  adiuvet  nos,  ut  de  his,  qui  nobis  commissi  sunt,  fructum[94]  multiplicet  ac  mensuram  supereffluentem  ad  aeterna  gaudia  reportare  concedat,  tantusque  vos  beati  Petri,  apostolorum  <N442,  f.  217va>  principis,  amor  accendat[95],  ut[96]  in  ovili  ipsius,  cui  omnes  creaturae[97]  sunt  traditae,  omnes  taliter  errantes  et  illicita  atque[98]  prohibita  praesumentes  sanctis  vestris  studiis  summo  redintegrare  cum  desiderio  festinetis,  qualiter  animae  pretioso[99]  Christi  sanguine  redemptae  eorum  non  depereant  deceptione.

Restat  etiam,  quod  per  ostium  hi  nequaquam  subintrarunt,  quia  non  habebant[100]  <P9629,  f.  194rb>  ostium,  per  quod  ingrederentur,  quia,  ut  dictum  est,  si  nec  episcopi  sunt  et  plus  quam  presbyteri  esse  ambiunt,  per  quod  ostium  intrabunt[101],  cum  hi  tantum  duo[102]  ordines  in  ecclesia  leguntur[103],  nec  amplius  ad[104]  pastorale  officium  aliquod[105]  patet  ostium,  per  quod  pastor  intret?  Audite,  fratres[106],  non  me,  sed  ipsam  dicentem  veritatem:  Qui  non  intrat  per  ostium  in  ovile  ovium,  sed  ascendit  aliunde,  ille  fur  est  et  latro,  et  reliqua.  Cum  etiam  egregius  praedicator  dicat:  Fundamentum  aliud  nemo  potest  ponere,  praeter  id,  quod  positum  est.  Cum  praedicta  duo  fundamenta  in  ecclesia  tantummodo  inveniantur  posita,  quicquid  amplius  positum  in  his  inveniatur[107],  stare  nullatenus  poterit.  Et  ideo,  cum  omnibus  suis  fundamentis  et  actionibus[108]  atque  radicibus,  ut  evellatur,  necesse  est,  ita  ut  amplius  pullulare  nec  germinare  valeant.  Non  ergo  generet  et  non  faciet[109]  vobis[110],  fratres,  toties[111]  repetita  locutio  fastidium,  quia  summa  necessitas  est  saepius  probiberi,  quod  toties  illicite  usurpatur,  et  quoniam[112]  veritas  saepius  exagitata  magis  splendescet[113]  in  lucem  et,  quod  toties  repetendo  admonetur,  minus  usurpatur.  Super  his  enim  multa  iam  ab[114]  antecessoribus  nostris  dicta  sunt,  a  quibus  ipsi  sicut  nunc[115]  a  nobis,  ita  olim  ab  eis  damnati  et  prohibiti  sunt.  Ideo  saepius  repetentes  omnes  monemus,  ut  vitentur  huiusmodi  et  a  talibus  se  abstineant,  qui  noluerint  una  cum  eis  a[116]  sacerdotali  ministerio  ut  rebelles[117]  fieri  alieni.  Quod  ita  demum  probare  poterimus[118],  si  tales  exstirpare  et  non  eis  favore[119]  decertaveritis[120],  et  ita  in  postmodum  de  tali  re  querela  cessabit,  quia  contumeliae  studio  fit[121],  quicquid  interdictum  toties  usurpatur.

Omnia  haec  decretalia  et  cunctorum  decessorum  nostrorum[122]  constituta,  quae  de  ecclesiasticis  ordinibus  et  canonum  promulgata  sunt  disciplinis,  ita  vobis  et  omnibus  episcopis  ac[123]  cunctis  generaliter  sacerdotibus  custodiri  debere  mandamus,  ut,  si  quis  in  illa  commiserit,  veniam  sibi  deinceps  noverit  denegari,  quoniam  occurreret  veritas,  si  falsitas  displiceret.  Et  merito  nos,  qui  summa  ecclesiae[124]  tenere  debemus  gubernacula,  causa  respicit,  si  silentio  faveamus  errori.

Datum[125]  <V630,  f.  282va>  XIIII[126]  Kal.  Augusti  Iustiniano  VI  et  Narsito  vv.  cc.  conss.  Explicit[127].

P9629,  f.  194rb;  V630,  f.  282va;  N442,  f.  217va



[1]  INCIPIUNT]  CLXXVIIII  INCIPIUNT  N442

[2]  et  korr.  aus  ex  P9629

[3]  se  V630

[4]  nostra  V630

[5]  collegi  korr.  aus  collegii  V630

[6]  ne  N442

[7]  efficatior  fiat  korr.  aus  efficatior  V630

[8]  inmittemur  N442

[9]  monere]  monere  praecepta  V630;  N442

[10]  instituta  korr.  aus  extituta  V630

[11]  liceat  korr.  aus  licet  V630

[12]  disserere  P9629;  N442

[13]  reviviscere  V630;  N442

[14]  extirpatum  korr.  aus  expirpatum  P9629

[15]  et  fehlt  V630;  N442

[16]  et  a]  tam  N442

[17]  ultra  modum  korr.  aus  ultra  N442

[18]  illum  V630

[19]  propriis  V630

[20]  officii]  officii  ut  V630

[21]  traderere  P9629

[22]  LXX  videntur  esse]  LXXta  videntur  esse  korr.  aus  LXXta  N442

[23]  eiuscem  korr.  aus  eiucdem  N442

[24]  equiperare  korr.  aus  equipeare  P9629;  ęquiperare  korr.  aus  ęquiparare  V630

[25]  imitamini  korr.  aus  imitentur  P9629

[26]  prohibiti  korr.  aus  prohiti  P9629

[27]  spiritum  sanctum]  sanctum  spiritum  N442

[28]  miseram  V630

[29]  acciperent  korr.  aus  accipent  N442

[30]  ut]  ut  iam  V630;  N442

[31]  et  fehlt  V630;  N442

[32]  in  ecclesia  gerunt  et  non  chorepiscopi  fehlt  P9629

[33]  potestate  V630

[34]  Qui  P9629

[35]  peragrarent  P9629

[36]  secundum  korr.  aus  sanctum  N442

[37]  Ite  P9629

[38]  agnos  korr.  aus  agnus  V630

[39]  quamcumque  korr.  aus  quacumque  V630

[40]  autem  domo  korr.  aus  autem  N442

[41]  domum  V630

[42]  illos]  illos  illos  P9629

[43]  operius  N442

[44]  quamcumque  korr.  aus  quacumque  V630

[45]  qui  in  korr.  aus  qui  N442

[46]  appropinquavit  N442

[47]  quamcumque  korr.  aus  quacumque  V630

[48]  recipient  P9629

[49]  plateas  korr.  aus  plates  P9629

[50]  que  P9629;  qui  korr.  aus  quae  V630

[51]  appropinquavit  N442

[52]  remissius  korr.  aus  remissus  V630;  N442

[53]  in]  in  in  P9629

[54]  luporem  V630

[55]  suis  flagellabunt  vos  fehlt  V630

[56]  flagelbunt  N442

[57]  ducemini  korr.  aus  ducimini  P9629

[58]  vobis  korr.  aus  vos  P9629

[59]  loquimi  P9629

[60]  misterio  V630

[61]  canone  korr.  aus  cano  V630

[62]  autem]  autem  est  korr.  aus  autem  P9629;  autem  hoc  V630;  N442

[63]  unamque  N442

[64]  a  fehlt  V630

[65]  episcopus  P9629

[66]  nomen]  nomen  nomen  V630

[67]  explum  V630

[68]  despitiunt  korr.  aus  dispitiunt  P9629;  dispiciunt  korr.  aus  despiciunt  N442

[69]  parvum  V630

[70]  eis  V630

[71]  debeant  N442

[72]  apostolorum  P9629;  V630;  apostolicorum  korr.  aus  apostoli  N442

[73]  reperiet  N442

[74]  inserere  korr.  aus  sinserere  P9629

[75]  videtur  V630

[76]  cognosco  oves  korr.  aus  cognosco  N442

[77]  quo  V630;  N442

[78]  myxticae  V630

[79]  praesumpsimus  P9629

[80]  ante  V630

[81]  nostri]  nostri  sum  P9629

[82]  omnes  N442

[83]  commendatum  korr.  aus  commodatum  N442

[84]  discipulum  korr.  aus  dispulum  P9629

[85]  prorsus  korr.  aus  porsus  P9629

[86]  maior  korr.  aus  maiora  V630;  maior  N442

[87]  domino  N442

[88]  dixisse  meminimus]  dixissem  minimus  N442

[89]  stiriles  N442

[90]  greges  V630

[91]  exigebeas  korr.  aus  exibeas  P9629

[92]  urebar  et  korr.  aus  urebar  P9629

[93]  labori  P9629;  laborare  V630

[94]  fructu  P9629

[95]  ancendat  P9629

[96]  ut  fehlt  V630

[97]  creaturae  sunt  korr.  aus  creaturae  N442

[98]  atque]  a  que  N442

[99]  precio  N442

[100]  habebant  korr.  aus  habebat  P9629

[101]  intrabunt  korr.  aus  intrabant  N442

[102]  duo  fehlt  V630

[103]  legtur  P9629

[104]  ad  pastorale]  a  pastorali  N442

[105]  aliquod  korr.  aus  aliquid  V630

[106]  fratres  non  korr.  aus  fratres  P9629

[107]  inveniantur  P9629

[108]  actibus  N442

[109]  faciat  korr.  aus  faciet  V630

[110]  nobis  N442

[111]  totiens  korr.  aus  totius  V630

[112]  quod  N442

[113]  splendescit  V630;  N442

[114]  ab  antecessoribus  korr.  aus  abente  cessoribus  N442

[115]  nunc  korr.  aus  nuna  V630

[116]  a  korr.  aus  ac  V630

[117]  rebelles  korr.  aus  rebellas  V630

[118]  poterimus  korr.  aus  potuerimus  V630

[119]  favere  korr.  aus  favore  V630

[120]  decertaveritis  korr.  aus  de  certa  veritatis  V630

[121]  se  V630

[122]  nostrorum  fehlt  V630

[123]  a  P9629;  N442;  ac  korr.  aus  a  V630

[124]  ecclesiae  korr.  aus  ecclesia  N442

[125]  Data  V630

[126]  XIII  N442

[127]  Explicit  fehlt  V630

© 2005 Karl-Georg Schon
Dieser Text ist urheberrechtlich geschützt. Er steht unter der GNU Free Documentation License.
Demnach dürfen Sie ihn frei weiter verbreiten und bearbeiten, vorausgesetzt Sie nennen den Namen des ursprünglichen Autors und Sie geben auch anderen das Recht den von Ihnen bearbeiteten oder verbreiteten Text unter den gleichen Bedingungen weiter zu verbreiten. Im einzelnen finden Sie Bestimmungen der GNU Free Documentation License unter dem Menüpunkt Lizenz.

Zuletzt geändert am 27.7.2005