[Home]
[Überblick]
[Text]
[Teil I]
[Teil II]
[Teil III]
[Übersetzungen]
[Capitula Angilramni]
[Collectio Danieliana]
[Lizenz]
[Kontakt]
[Links]
[Impressum]
[Inhalt]

Projekt Pseudoisidor

Pseudoisidor

Capitula Angilramni

Collectio Danieliana

Pseudoisidor Teil I

Pseudoisidor Teil II

Pseudoisidor Teil III

Papst Gregorius I. an den Inklusen Secundinus

Inhaltsverzeichnis

Papst Gregorius I. an die Patricia Theoctista

 

Die Auflösung der Handschriftensiglen und Hinweise zur Edition finden Sie hier.

 

Papst Gregorius I. an Bischof Augustinus

P9629,  f.  204rb;  V630,  f.  291vb;  N442,  f.  224ra

EPISTOLA[1]  [2]  DE[3]  EXPOSITIONE  DIVERSARUM  RERUM  BEATI  GREGORII  PAPAE  URBIS  ROMAE,  QUAM  TRANSMISIT[4]  IN  SAXONIAM[5]  AD  AUGUSTINUM  EPISCOPUM,  QUEM  IPSE  PRO  SE  AD  PRAEDICANDUM  MISIT.

I[6]  Interrogatio  beati  Augustini[7]  episcopi  Cantuariorum  ecclesiae  de  episcopis,  qualiter cum  suis  clericis  conversentur  vel  de  his,  quae  fidelium  oblationibus[8]  accedunt  altario[9],  quantae  debeant  fieri  portiones,  et  qualiter  episcopus  agere  in  ecclesia  debeat.

Responsio[10]  Gregorius[11]  papa  urbis  Romae.

<V630,  f.  292ra>  Sacra  scriptura  testatur,  quam[12]  te[13]  bene  nosse  dubium[14]  non  est  et  specialiter  beati  Pauli  ad  Timotheum  epistolae,  in  quibus  eum[15]  erudire  studuit,  qualiter[16]  in  domo  dei  conversari  debuisset[17].  Mos  autem  apostolicae[18]  sedis  est  ordinatis  episcopis  praecepta  tradere,  ut[19]  omni  stipendio[20],  quod  accedit[21],  IIII  debeant  fieri  portiones,  una  videlicet  episcopo  <P9629,  f.  204va>  et  familiae[22]  propter  hospitalitatem  atque  susceptionem[23],  alia  clero,  tertia  pauperibus[24],  quarta[25]  ecclesiis[26]  reparandis.  Sed  quia  tua  fraternitas[27]  monasterii[28]  regulis  erudita  seorsum  fieri[29]  non  debet,  a  clericis  suis  in  ecclesia  Anglorum,  quae  auctore  deo[30]  nuper[31]  adhuc  ad  fidem  perducta  est,  hanc  debet  conversationem  instituere,  quae[32]  in[33]  initio  nascentis  ecclesiae  fuit  patribus  nostris,  in  quibus  nullus  eorum  ex  his,  quae  possidebant[34],  aliquid  suum  esse  dicebat,  sed  erant  eis  omnia  communia.

Si  qui  vero  sunt[35]  clerici  extra  sacros  ordines  constituti,  qui  se  continere  non  possunt,  sortire[36]  uxores  debent  et  stipendia  sua  exterius  accipere,  quia  et  de  hisdem[37]  [38]  patribus,  de  quibus  praefati  sumus,  novimus  scriptum,  quod  dividebatur  singulis,  prout  cuique  opus  erat.  De  eorum  quoque  stipendio[39]  cogitandum  atque  providendum  est  et  sub  ecclesiastica  regula  sunt[40]  tenendi,  ut  bonis  moribus  vivant  et  canendis[41]  psalmis  invigilent  et  ab  omnibus  illicitis  et[42]  cor[43]  et  linguam  et  corpus  deo  auctore  conservent.  Communi[44]  autem[45]  vita  viventibus  iam  de  faciendis[46]  portionibus[47]  vel  exhibenda  hospitalitate  et  adimplenda  misericordia  nobis,  quid  erit  loquendum,  cum  omne,  quod  superest,  in  causis  piis  ac[48]  religiosis  erogandum  est  domino  et[49]  magistro  omnium  docente:  Quod[50]  superest  date  elemosynam,  et  ecce  omnia  munda  sunt  vobis.

II[51]  Interrogatio  Augustini[52].  Cum  una  sit  fides,  sunt  ecclesiarum  diversae  consuetudines  et  altera[53]  consuetudo  missarum  in  sancta  Romana  ecclesia  atque  altera[54]  in  Gallia[55]  tenetur?

Responsio  Gregorius[56]  papa.  Novit  fraternitas[57]  tua  Romanae[58]  ecclesiae  consuetudinem,  in  qua  se  meminit  nutritam[59].  Sed  mihi  placet,  ut  sive  in  Romana  sive  in  Gallicorum[60]  seu[61]  in  qualibet  ecclesia  aliquid  invenisti,  quod  plus  omnipo<N442,  f.  224rb>tenti  deo  possit  placere,  sollicite[62]  eligas  et  in  Anglorum[63]  ecclesia,  quae  adhuc  ad  fidem  nova  est,  institutione  praecipua,  quae[64]  de  multis  <P9629,  f.  204vb>  ecclesiis  colligere  potuisti  infundas.  Non  enim  pro  locis  res,  sed  pro  bonis  rebus  loca  amanda  sunt.  Ex  singulis  ergo  quibusque  ecclesiis,  quae  pia,  quae  religiosa,  quae  recta  sunt,  elige[65]  et  haec  quasi  in  fasciculum[66]  collecta  apud  Anglorum[67]  mentes[68]  in  consuetudinem  depone[69].

III[70]  Interrogatio  Augustini[71].  Obsecro,  quid  pati  debeat,  si  quis  aliquid  de  ecclesia  furto[72]  extulerit[73].

Responsio  Gregorius[74].  Hoc  tua  fraternitas  ex  persona  furis  pensare  potest,  <V630,  f.  292rb>  qualiter  valeat  corrigi.  Sunt  enim  quidam[75],  qui  habentes  subsidia[76]  furtum  perpetrant,  et  sunt  alii,  qui  hac[77]  in  re  ex  inopia  delinquunt.  Unde  necesse  est,  ut  quidam  damnis[78],  quidam  vero  verberibus  et  quidam  districtius,  quidam[79]  [80]  autem[81]  levius[82]  corrigantur.  Et  cum  paulo[83]  districtius  agitur,  ex  caritate  agendum  est  et[84]  non  ex  furore,  quia  ipsi  hoc  praestatur,  qui  corrigitur,  ne  gehennae  ignibus  tradatur.  Sic  enim  nos  fidelibus  tenere  disciplinam  debemus,  sicut  boni  patres  carnalibus  filiis  solent,  quos  et  pro  culpis  verberibus  feriunt  et  tamen  ipsos,  quos  doloribus  affligunt,  habere  heredes  quaerunt,  et  quae  possident,  ipsis[85]  servant,  quos  irati  insequi  videntur.  Haec  ergo  caritas  in  mente  tenenda  est  et  ipsa  modum  correctionis  dictat[86]  ita,  ut  mens  extra  rationis[87]  regulam  omnino[88]  nihil  faciat.  Addis  etiam,  quomodo  ea,  quae  furto[89]  de  ecclesiis  abstulerint  reddere  debeant.  Sed[90]  absit,  ut  ecclesia  cum  augmento  recipiat,  quod  de  terrenis  rebus  videtur  amittere  et  lucra  de  vanis  quaerere[91].

IIII[92]  Interrogatio  Augustini[93].  Si  debeant[94]  duo  germani  fratres  singulas  sorores  accipere,  quae  sunt  ab  illis  longa[95]  progenie  generatae[96].

Responsio[97]  Gregorius[98].  Hoc[99]  fieri  modis  omnibus  licet.  Nequaquam  enim  in  sacris  eloquiis  invenitur,  quod  huic  capitulo  contradicere  videatur.

V[100]  Interrogatio  Augustini[101].  Usque[102]  quotam  generationem  fideles  debeant  cum  propinquis  sibi  coniugio  copulari,  <P9629,  f.  205ra>  et  novercis  et  cognatis  si  liceat  copulari  coniugio?

Responsio  Gregorius[103].  Quaedam[104]  terrena  lex  in[105]  Romana  republica[106]  permittit,  ut  sive[107]  frater[108]  et  soror  seu  duorum  fratrum  germanorum  vel  duarum  sororum[109]  filius  et  filia  misceantur[110].  Sed  experimento  didicimus  ex  tali  coniugio  sobolem[111]  non  posse  succrescere,  et  sacra  lex  prohibet[112]  cognationis  turpitudinem  revelare.  Unde  necesse  est,  ut  iam  tertia[113]  vel  quarta  generatio  fidelium  licenter  sibi[114]  iungi[115]  debeat.  Nam  secunda,  quam  diximus[116],  a  se  omnimodo  debet  abstinere.  Cum  <N442,  f.  224va>  noverca  autem  miscere[117]  grave  est  facinus,  quia  et  in  lege  scriptum  est:  Turpitudinem  patris  tui  non  revelabis.  Neque  enim  patris  turpitudinem[118]  filius[119]  revelare  potest,  sed  quia  scriptum  est[120]:  Duo  in  carne  una.  Qui  turpitudinem  novercae,  quae  una  caro  cum  patre  fuit,  revelare  praesumpserit,  profecto  patris  turpitudinem  revelavit[121].  Cum  cognata  quoque  miscere[122]  prohibitum  est,  quae[123]  per  iunctionem[124]  priorem[125]  caro  fratris  fuerit[126]  facta.  Pro  qua  re  etiam  Iohannes  baptista  capite  truncatus  est  et  sancto  martyrio  consummatus.  Cui[127]  non  est  dictum,  ut  Christum  negaret  et[128]  pro  Christi  confessione  occisus  est,  <V630,  f.  292va>  sed  quia[129]  isdem  dominus  noster  Iesus  Christus  dixerat:  Ego  sum  veritas,  quia[130]  pro  veritate[131]  Iohannes  occisus  est,  videlicet[132]  et[133]  pro  Christo  sanguinem[134]  fudit.  Quia  vero  multi[135]  sunt  in  Anglorum[136]  gente,  qui,  dum  adhuc  in  infidelitate  essent,  huic  nefando  coniugio  dicuntur  admixti,  ad  fidem[137]  venientes  admonendi  sunt,  ut  se  abstineant  et  grave  hoc  esse  peccatum  cognoscant[138],  tremendum  dei[139]  iudicium  timeant,  ne  pro  carnali  delectatione  tormenta  aeterni  cruciatus  incurrant.  Non[140]  tamen  pro  hac  re  sacri  corporis  ac  sanguinis  domini  communione  privandi  sunt,  ne  in  eis  illa  ulcisci  videamur[141],  in  quibus  se[142]  per  ignorantiam  ante  lavacrum  baptismatis  adstrinxerunt[143].  In  hoc  enim  tempore  sancta  ecclesia  quaedam  per  fervorem  corrigit,  quaedam  per  mansuetudinem  tolerat,  quaedam  per  considerationem  <P9629,  f.  205rb>  dissimulat[144]  atque  ita  portat  et  dissimulat,  ut  saepe  malum,  quod  adversatur,  portando  et  dissimulando[145]  compescat.  Omnes  autem[146],  qui  ad  fidem  veniunt,  admonendi  sunt,  ne  tale  aliquid  audeant  perpetrare.  Si  qui  autem[147]  perpetraverint,  corporis  et  sanguinis  domini  communione  privandi  sunt,  quia,  sicut  in  his,  qui  per  ignorantiam  fecerunt,  culpa  aliquatenus  toleranda  est,  ita  in  his  fortiter  insequenda,  qui  non  metuunt  sciendo  peccare.

VI[148]  Interrogatio  Augustini[149].  Si  longinquitas  itineris[150]  magna  interiacet,  ut  episcopi  non  facile  valeant  convenire,  an  debeat[151]  sine  aliorum  episcoporum  praesentia  episcopus[152]  ordinari?

Responsio[153]  Gregorius[154].  Et  quidem  in  Anglorum[155]  ecclesia,  in  qua  adhuc  solus  tu  episcopus  inveniris[156],  ordinare  episcopum  non  aliter  nisi  sine  episcopis  potes.  Nam  quando  de  Gallis[157]  episcopi  veniunt[158],  qui  in  ordinatione  episcopi  testes  assistant[159].  Sed  fraternitatem  tuam  ita  volumus  episcopos  ordinare,  ut  ipsi  sibi  episcopi  longo  intervallo  minime  disiungantur,  quatenus  nulla  sit  necessitas,  ut  in  ordinatione  episcopi[160]  convenire[161]  non  possint.  Pastorum[162]  quoque  aliquorum[163]  praesentia[164]  valde[165]  est[166]  utilis,  facile[167]  debeant  convenire.  Cum  igitur  auctore  deo  ita  fuerint  episcopi  in  propinquis  sibi  locis  ordinati,  per  omnia  episcoporum  ordinatio  <N442,  f.  224vb>  sine  aggregatis  tribus  vel  IIII  episcopis  fieri  non  debet.  Nam[168]  in  ipsis  rebus  spiritalibus[169],  ut  sapienter  et  mature  disponantur,  exemplum  trahere[170]  a  rebus  etiam  carnalibus  possumus.  Certe  enim,  dum  coniugia  in  mundo  celebrantur,  coniugati  quique[171]  convocantur[172],  ut,  qui  in  via  iam  coniugii[173]  praecesserunt,  in  subsequentis  quoque  copulae[174]  gaudio[175]  misceantur.  Cur  non  ergo  et[176]  in  hac  spiritali  ordinatione[177],  qua[178]  per  sacrum  mysterium  homo  deo  coniungitur,  tales  conveniant,  qui  <P9629,  f.  205va>  vel[179]  in  profecto[180]  ordinati  episcopi  gaudeant  vel  pro  eius  custodia  <V630,  f.  292vb>  omnipotenti  deo[181]  preces  pariter  fundant?

VII[182]  Interrogatio  Augustini[183].  Qualiter  debemus  cum  Galliarum  atque  Britannorum  episcopis  agere?

Responsio[184]  Gregorius[185].  In[186]  Galliarum  episcopis  nullam  tibi  auctoritatem  tribuimus,  quia  ab  antiquis  praedecessorum[187]  meorum  temporibus  pallium[188]  Arelatensis  episcopus[189]  accepit,  quem  nos  privare  auctoritate  percepta[190]  minime  debemus.  Si  igitur  contingat,  ut  fraternitas  tua  ad  Galliarum  provinciam  transeat,  cum  eodem  Arelatense  episcopo  debet[191]  agere,  qualiter,  si  qua  sunt  in  episcopis  vitia,  corrigantur.  Qui  si[192]  forte  in  disciplinae[193]  vigore  tepidus  exsistat[194],  tuae  fraternitatis  zelo  accendendus  est.  Cui  etiam  epistolas  fecimus,  ut  cum  tuae  sanctitatis  praesentia  in  Galliis  et  ipse  tota  mente  subveniat  et,  quae  sunt  creatoris  nostri  iussioni  contraria[195],  ab  episcoporum  moribus  compescat.  Ipse  autem[196]  ex  auctoritate  propria  episcopos[197]  Galliarum  iudicare  non  poteris,  sed  suadendo,  blandiendo  bona  quoque  tua  opera  eorum  imitationi  monstrando,  pravorum  mentes  ad  sanctitatis  studia[198]  reforma,  quia[199]  scriptum  est  in  lege:  Per  alienam  messem  transiens  falcem  mittere  non  debet[200],  sed  manu  spicas  conterere  et  manducare.  Falcem  enim  iudicii  mittere  non  potes  in[201]  ea[202]  segete[203],  quae  alteri  videtur  esse  commissa,  sed  per  affectum  boni  operis  frumenta  dominica  vitiorum  suorum  paleis  exspolia[204]  et  in  ecclesiae[205]  corpore[206]  monendo  et  persuadendo  quasi  mandendo  converte[207].  Quicquid[208]  vero  ex  auctoritate  agendum  est,  cum  praedicto  Arelatense[209]  episcopo  agatur,  ne  praetermitti  possit  hoc,  quod  antiqua  patrum  institutio[210]  invenit.  Britannorum  vero  omnes  episcopos  tuae  fraternitati  committimus,  ut  indocti  doceantur,  infirmi  persuasione  roborentur,  perversi[211]  auctoritate  corrigantur.[212]

VIII[213]  Interrogatio  Augustini[214].  Si  pregnans  mulier  debeat  baptizari,  <P9629,  f.  205vb>  aut  post<V630,  f.  293ra>quam  genuerit,  post  quantum[215]  tempus[216]  possit[217]  ecclesiam  intrare,  aut  etiam[218],  ne  morte  praeoccupetur[219],  quod[220]  genuerit,  post  quot[221]  dies  hoc[222]  liceat  sacri  baptismatis  sacramenta  percipere,  aut  post  quantum  temporis[223]  huic  vir  suus  possit[224]  in  carnis  copulatione  coniungi,  aut[225]  si  menstrua  consuetudine  tenetur[226],  in[227]  ecclesiam[228]  intrare  ei  liceat  aut  sacrae[229]  com<N442,  f.  225ra>munionis  sacramenta  percipere,  aut  vir[230]  suae  coniugi  permixtus,  priusquam  lavetur  aqua,  si  ecclesiam[231]  possit  intrare[232]  vel  etiam  ad  mysterium[233]  communionis[234]  sacrae  accedere.  Quae  omnia  rudi  Anglorum[235]  genti[236]  oportet  habere  comperta.

Responsio  Gregorius[237].  Hoc  non  ambigo  fraternitatem  tuam  esse  requisitam,  cui  iam  et  responsum  reddidisse  me  arbitror.  Sed  hoc[238],  quod  ipse  dicere  et  sentire  potuisti,  credo,  quia  mea  apud  te  me[239]  volueris  responsione  firmare[240].  Mulier  etenim[241]  pregnans,  cur  non  debeat[242]  baptizari,  cum  non  sit  ante  omnipotentis  dei  oculos  culpa  aliqua  fecunditas  carnis?  Nam  cum  primi  parentes  nostri  in  paradiso  deliquissent,  immortalitatem,  quam  acceperant,  recto[243]  dei  iudicio  perdiderunt.  Quia[244]  [245]  itaque[246]  isdem  omnipotens  deus  humanum  genus  pro[247]  culpa  sua  funditus  exstinguere  noluit[248],  et  immortalitatem  homini[249]  pro  peccato  suo  abstulit  et  tunc[250]  per[251]  benignitatem  suae  pietatis  fecunditatem  ei  sobolis[252]  reservavit.  Quod  ergo  naturae  humanae  ex  omnipotentis  dei  dono  servatum[253]  est,  qua  ratione  poterit  a  sacri[254]  baptismatis  gratia  prohiberi[255]?  In  illo  quippe  mysterio,  in  quo  omnis  culpa  funditus  exstinguitur,  valde  stultum  est,  si  donum  gratiae  contradicere  posse  videatur.

Cum  vero  enixa  fuerit  mulier,  post  quot[256]  dies[257]  debeat  ecclesiam  intrare,  testamenti  veteris  praeceptione[258]  didicisti,  ut  pro  masculo  diebus  XXXIII,  pro  femina  autem[259]  LXVI[260]  debeat[261]  abstinere[262].  Quod  tamen  sciendum  est,  quia  in  ministerio  accipitur.  Nam  si  hora  eadem,  qua  genuerit,  actura  gratias  intret  ecclesiam,  nullo  peccati[263]  pondere  gravetur[264].  Voluptas  etenim  carnis  non  dolor  in  culpa  est.

<P9629,  f.  206ra>  In  carnis  autem[265]  commixtione  voluptas  est,  nam  in  prolis  prolatione  gemitus,  unde  et  ipsi[266]  primae  matri  omnium  dicitur[267]:  In  doloribus  paries.  Si  itaque[268]  enixam  mulierem  prohibemus  ecclesiam  intrare,  ipsam  ei  poenam  suam  in  culpam  deputamus.  Baptizare  autem[269]  vel  enixam  mulierem  vel  hoc,  quod  genuerit,  si  mortis  periculo[270]  urgetur  vel  ipsa[271]  hora[272]  eadem,  qua  gignit,  vel[273]  hoc,  quod  gignitur,  eadem[274],  qua  natum[275]  est[276],  nullo  modo  pro<V630,  f.  293ra>hibetur,  quia[277]  sancti  mysterii  gratia,  sicut  viventibus  atque  discernentibus  cum  magna  discretione  providenda  est,  ita  his,  quibus  mors  imminet[278],  sine  ulla  dilatione  offerenda,  ne  dum  adhuc  tempus  ad  praebendum  redemptionis  mysterium  quaeritur,  interveniente  paululum  mora  inveniri  non  valeat,  qui  redimatur.

Ad  eius  vero  concubitum  vir  suus  accedere  non  debet,  quoadusque[279],  qui[280]  gignitur,  ablactatur[281].  Prava  autem  in  coniugatorum  moribus  consuetudo  surrexit,  ut  mulieres  filios,  quos  gignunt  nutrire  contemnant[282]  eosque  aliis  mulieribus  ad  nutriendum  tradant[283].  Quod  videlicet  ex  sola  causa  incontinentiae  videtur  inventum[284],  quia,  dum  <N442,  f.  225rb>  se  continere  nolunt[285],  despiciunt[286]  lactare,  quos  gignunt.  Hae[287]  [288]  itaque,  quae[289]  filios  suos  ex  prava  consuetudine  aliis  ad  nutriendum  tradunt[290],  nisi  purgationum[291]  tempus  transierit[292],  viris  suis  non[293]  debent  admiscere[294],  quippe  quia  et  sine  partus  causa  cum  inconsuetis  menstruis  detinentur[295],  viris  suis  miscere[296]  prohibentur,  ita[297]  ut  morte  lex  sacra  feriat,  si  quis  vir  ad  menstruatam  mulierem  accedat.  Quae[298]  tamen  mulier,  dum  consuetudinem  menstruam[299]  patitur,  prohiberi[300]  [301]  ecclesiam  intrare[302]  non  debet[303],  quae[304]  [305]  ei  naturae[306]  [307]  superfluitas  in  culpam[308]  non[309]  valet[310]  imputari[311]  [312],  et[313]  per  hoc,  quod[314]  [315]  invita  patitur,  iustum  non  est,  ut[316]  ingressu  ecclesiae  privetur[317].  Novimus  namque,  quod[318]  mulier,  quae  fluxu[319]  patiebatur  sanguinis,  post  tergum[320]  domini  humiliter  veniens  vestimenti  eius  fimbriam  tetigit  atque  ab  ea  statim  sua  infirmitas  recessit.  Si  ergo  in  fluxu[321]  sanguinis  posita  laudabiliter  potuit  domini[322]  vestimentum  tangere,  cur[323]  quae  menstruam[324]  sanguinis  patitur,  ei[325]  non  liceat  domini  ecclesiam  intrare?  Sed  dicis:  Illam  infirmitas  compulit[326],  <P9629,  f.  206rb>  has  vero,  de  quibus  loquimur,  consuetudo  constringit.  Perpende  autem[327],  frater  carissime,  quia[328]  omne,  quod  in  hac  mortali[329]  carne  patimur,  ex  infirmitate  naturae  est  digno[330]  dei  iudicio  post  culpam  ordinatum.  Esurire  namque,  sitire,  aestuare,  algere,  lassescere[331]  ex  infirmitate  naturae  est.  Et  quid[332]  est  aliud  contra  famem  alimenta,  contra  sitim  potum,  contra  aestum  auras[333],  contra  frigus  vestem,  contra  lassitudinem  requiem  quaerere,  nisi  medicamentum  quidem  contra  aegritudines  explorare?  Feminae[334]  itaque[335]  et  menstruus  sui  sanguinis  fluxus  aegritudo  est.  Si  igitur  bene  praesumpsit,  quae[336]  vestimentum[337]  domini  in  languore  posita  teti<V630,  f.  293va>git,  quod  uni  personae  infirmanti  conceditur[338],  cur[339]  non  concedatur  cunctis  mulieribus,  quae  naturae  suae  vitio  infirmantur?

Sanctae  autem[340]  communionis  mysterium[341]  in[342]  hisdem[343]  diebus  percipere  non  debet  prohiberi.  Si  autem[344]  ex  veneratione[345]  [346]  magna  percipere  non  praesumit,  laudanda  est;  sed[347]  si  perceperit[348],  non  iudicanda.  Bonarum  quippe mentium  est,  et  ibi  aliquo  modo  culpas  suas  agnoscere[349],  ubi  culpa  non  est,  quia[350]  saepe  sine  culpa  agitur,  quod  venit[351]  ex  culpa.  Unde  etiam  cum  esurimus,  sine  culpa  comedimus,  quibus  ex  culpa  primi  hominis  factum  est,  ut  esuriremus[352].  Menstrua  enim  consuetudo  mulieribus  non  aliqua  culpa  est,  videlicet  quia[353]  naturaliter  accedit,  sed  tamen  quod  natura  ipsi[354]  vitiata  est,  ut  etiam  sine  voluntatis  studio  videatur  esse  polluta,  ex  culpa  venit  vitium,  in  quo  se  ipsa,  qualis  per  iudicium  facta  sit,  humana  natura  cognoscat,  et  homo,  qui  culpam  sponte  perpetravit,  <N442,  f.  225va>  reatum  culpae  portet[355]  invitus.  Atque  ideo[356]  feminae,  cum  semetipsas[357]  considerant,  et  si[358]  in  menstrua  consuetudine  <P9629,  f.  206va>  ad  sacramentum  dominici  corporis  et  sanguinis  accedere  non  praesumant[359],  de  sua  recte[360]  consideratione[361]  laudandae  sunt.  Dum  vero[362]  percipiendo[363]  ex  religiosae  vitae  consuetudine  eiusdem  mysterii  amore  rapiuntur,  reprimendae,  sicut  praediximus,  non  sunt.  Sicut  enim  in  veteri[364]  testamento  exteriora  opera[365]  observantur,  ita  in  testamento  novo  non  tam,  quod  exterius  agitur,  quam  id,  quod  interius[366]  cogitatur,  sollicita  intentione  attenditur,  ut  subtili  sententia  puniatur.  Nam  cum  multa  lex  velut  immunda  manducare  prohibeat,  in  evangelio  tamen  dominus  dicit:  Non,  quod  intrat  in  os,  coinquinat[367]  hominem,  sed[368]  quae  exeunt  de  ore,  illa  sunt,  quae  coinquinant[369]  hominem.  Atque[370]  paulo  post  subiecit  exponens:  Ex  corde  exeunt  cogitationes  malae.  Ubi  ubertim  indicatum  est,  quia  illud  ab[371]  omnipotenti[372]  deo  pollutum[373]  esse  in  opere  ostenditur[374],  quod  ex  pollutae[375]  cogitationis[376]  radice  generatur.  Unde  Paulus  quoque  apostolus  dicit[377]:  Omnia  munda  mundis,  coinquinatis  autem  et  infidelibus  nihil  est  mundum.  Atque  mox  eiusdem  causam[378]  coinquinationis  annuntians  subiungit:  Coinquinata  sunt[379]  enim[380]  mens  eorum  et[381]  conscientia.  Si  ergo  ei  cibus  immundus  non  est,  cui  mens  immunda  non[382]  fuerit,  cur,  quod  munda[383]  mente  mulier  ex  natura  patitur,  <V630,  f.  293vb>  ei  in[384]  immundiciam  reputetur?

Vir  autem[385]  cum  propria  coniuge  dormiens  nisi  lotus  aqua  intrare[386]  ecclesiam  non  debet[387],  sed  neque  lotus  intrare  statim  debet.  Lex  autem  veteri  populo  praecipit[388],  ut  mixtus  vir  mulieri  et  lavari[389]  aqua  debeat  et  ante  solis  occasum  <P9629,  f.  206vb>  ecclesiam  non  intrare.  Quod  autem[390]  intellegi  spiritaliter  potest,  quia  mulieri  vir  miscetur,  quando  illicitae  concupiscentiae  animus[391]  in  cogitatione  per[392]  delectationem[393]  coniungitur[394].  Quia  nisi  prius  ignis[395]  concupiscentiae  a  mente  deferveat[396],  dignum  se  congregationi[397]  fratrum  aestimare  non  debet[398],  qui  se  gravari[399]  per  nequitiam  pravae  voluptatis[400]  videt[401]  [402].  Quamvis  de[403]  [404]  hac  re  diversae  hominum  nationes  diversa  sentiant[405],  atque  alia[406]  custodire  videantur[407],  Romanorum  tunc[408]  semper  ab  antiquioribus[409]  usus[410]  fuit,  post  admixtionem[411]  propriae  coniugis  et  lavacri  purificationem  quaerere  et  ab  ingressu  ecclesiae  paululum  reverenter[412]  abstinere.  Nec  haec  dicentes  culpam  deputamus  esse  coniugium,  sed  quia  ipsa  licita  admixtio[413]  coniugis  sine  voluptate[414]  carnis  fieri  non  potest,  a  sacri  loci  ingressu  abstinendum  est,  quia  voluptas  ipsa[415]  esse  sine  culpa  nullatenus[416]  potest.  Non  enim  de  adulterio  vel[417]  fornicatione  sed[418]  [419]  legitimo[420]  coniugio  natus  fuerat,  qui  dicebat:  Ecce  enim[421]  [422]  in  iniquitatibus  conceptus  sum  et  in  delictis  peperit  me  mater  mea.  Qui  enim[423]  <N442,  f.  225vb>  in  iniquitatibus  conceptum  se  noverat,  a  delicto[424]  se  natum[425]  gemebat,  quia  portat  arbor  in  ramo  humorem  vitii,  quem[426]  traxit  ex  radice.  In  quibus  tamen  verbis  non  admixtionem[427]  coniugum[428]  iniquitatem  nominat,  sed  ipsam  videlicet  voluptatem[429]  admixtionis[430].  Sunt  etenim  multa[431],  quae  licita[432]  ac  legitima,  et  tunc[433]  in  eorum  actu  aliquatenus  foedamur,  sicut  saepe  irascendo  culpas  insequimur,  <P9629,  f.  207ra>  et[434]  tranquillitatem[435]  nobis  animi  perturbamus.  Et  cum  rectum  sit,  quod  agitur,  non  est  tunc[436]  approbabile,  quod  in  eo[437]  animus  perturbatur.  Contra  vitia  quippe  delinquentium  iratus  fuerat,  qui  dicebat:  Turbatus  est  prae  ira  oculus  meus.  Quia[438]  [439]  enim  non  valet  nisi  tranquilla  mens  in  contemplationis[440]  se[441]  lucem  suspendere[442],  in  ira  suum[443]  oculum  turbatum  dolebat,  quia[444],  dum  male[445]  acta  deorsum  insequitur,  confundi  atque  turbari  a  summorum  contemplatione  cogebatur.  Et  laudabilis  est  ergo  ira  contra  vitium  et  tunc[446]  molesta,  quia  turbatum  se  aliquem  reatum  incurrisse  <V630,  f.  294ra>  aestimabat[447]  [448].  Oportet[449]  itaque[450]  legitimam[451]  carnis  copulam,  ut  causa  prolis  sit,  non  voluptatis[452]  et  carnis  commixtio  creandorum  liberorum  sit  gratia,  non  satisfactio  vitiorum.  Si  quis  vero[453]  suam[454]  coniugem  non  cupidine  voluptatis  raptus,  sed  solummodo  creandorum  liberorum  gratia  utitur,  iste  profecto  sive  de  ingressu  ecclesiae  seu  de  sumendo  dominici  corporis  sanguinisque  mysterio  suo  est  relinquendus[455]  iudicio,  quia  a  nobis  prohiberi[456]  non  debet  accipere,  qui  in  igne[457]  positus  nescit  ardere[458].  Cum  vero  non  amor  procreandi[459]  soboles[460],  sed  voluptas[461]  dominatur[462]  in  opere  commixtionis,  habent[463]  coniuges[464]  etiam  de  sua  commixtione,  quod  defleant.  Hoc[465]  enim  eis  concedat[466]  sancta  praedicatio  et  tunc[467]  de  ipsa  concessione  metu  animum  concutit.  <P9629,  f.  f.  207rb>  Nam  cum  Paulus  apostolus  diceret:  Qui  se  continere  non  potest,  habeat  uxorem[468]  suam,  statim  subiungere  curavit:  Hoc  autem  dico  secundum  indulgentiam,  non  secundum  imperium.  Non  enim  indulgetur,  quod  licet,  quia[469]  iustum  est.  Quod  igitur  indulgere  dixit,  culpam  esse  demonstravit.

Vigilanti  vero  mente[470]  pensandum  est[471],  quod  in  Sina  monte  dominus  ad[472]  [473]  populum  locuturus[474]  prius  eundem  populum  abstinere[475]  a  mulieribus  praecepit.  Et  si  illic[476]  dominus  per  creaturam  subditam  hominibus  loquebatur,  tanta  provisione  est  mundicia  corporis  requisita,  ut,  qui  verba  dei  perciperent[477],  mulieribus  mixti  non  essent,  quanto  magis  mulieres,  quae  corpus  domini  omnipotentis  accipiunt,  custodire  in[478]  se  mundiciam  carnis  debent,  ne  ipsa  inaestimabilis  mysterii  magnitudine  graventur?  Hinc  etiam  ad  David  de  pueris  suis  per  sacerdotem  dicitur,  ut,  si  a  mulieribus  mundi  essent,  panes[479]  propositionis  acciperent[480],  quos  omnino  non  acciperent[481],  nisi  prius  mundos  eos  David  a  mulieribus  fateretur.  Tunc  autem  vir,  qui  post  commixtionem[482]  coniugis  lotus  aqua  fuerit[483],  etiam  sacrae  communionis  mysterium  valet  accipere,  cum  ei  iuxta  praefinitam[484]  <N442,  f.  226ra>  sententiam[485]  etiam  ecclesiam[486]  licuerit  intrare.

VIIII[487]  Interrogatio  Augustini[488].  Si  post  illusionem,  quae  per  somnium  solet  accidere[489],  vel  corpus  domini  quislibet  accipere  valeat,  vel  si  sacerdos  sit,  sacra  mysteria  celebrare.

Responsio[490]  Gregorius[491].  <P9629,  f.  207va>  Hunc[492]  [493]  quidem  testamentum  veteris  legis,  sicut  in  superiori  capitulo  iam  diximus,  pollutum  dicit[494]  et  nisi  lotum  aqua  ei  usque[495]  ad  vesperum[496]  <V630,  f.  294rb>  intrare  ecclesiam  non  concedit[497]  [498].  Quod  tamen[499]  specialiter  ad[500]  [501]  illum  populum,  spiritaliter  autem  intellegens  sub  eodem  intellectu  accipiet[502],  quo[503]  praefati  sumus,  quia  quasi[504]  per  somnium  illudetur[505],  qui  temptatus[506]  immundicia[507]  veris[508]  imaginibus  in  cogitatione[509]  inquinatur.  Sed  lavandus  est  aqua,  ut  culpas[510]  cogitationis  lacrimis  abluat[511].  Et  nisi  prius  ignis  temptationis  recesserit[512]  [513],  reum  se[514]  [515]  quasi  usque  ad  vesperum  cognoscat.  Sed  est  in  eadem[516]  illusione  valde[517]  necessaria  discretio,  quae  subtiliter  pensare  debeat,  ex  qua  re  accedat[518]  menti[519]  dormientis.  Aliquando  enim  ex  crapula,  aliquando  ex  naturae  superfluitate  vel[520]  infirmitate,  aliquando  ex  cogitatione  contingit[521]  [522].  Et  quidem[523]  cum  ex  naturae  superfluitate  vel  infirmitate  evenerit[524],  obmnimodo  haec[525]  illusio  non  est  timenda,  quae[526]  [527]  hanc  animus[528]  nesciens  pertulisse[529]  magis  dolendum  est  quam  fecisse.  Cum  vero  ultra  modum  appetitus  gulae  in[530]  sumendis  alimentis  rapitur  atque  idcirco  humorum[531]  [532]  receptacula  gravantur,  habet  exinde  animus  aliquem  reatum,  non  tamen  usque  ad  prohibitionem  percipiendi  sancti[533]  mysterii  vel  missarum  sollemnia  celebrandi,  cum  fortasse  aut  festus  dies  exigit  aut  exhibere[534]  mysterium,  pro  eo  quod  sacerdos  alius  in  loco[535]  deest,  ipsa  necessitas  compellit.  Nam  si  adsunt  alii,  qui  implere  ministerium[536]  [537]  valeant,  illusio  pro[538]  crapula  facta  a  perceptione  sacri  mysterii[539]  prohibere[540]  non  debet,  sed  ab  immolatione  sacri  mysterii[541],  ut  arbitror,  humiliter  debet,  si  tamen  dormientis[542]  mentem  turpis[543]  imaginatio[544]  non[545]  concusserit[546].  <P9629,  f.  207vb>  Nam  sunt,  quibus  ita  plerumque  illusio  nascitur,  ut  eorum  animus[547]  etiam  in  somno  corporis  positus  turpibus[548]  [549]  imaginationibus  non  foedetur.  Qua[550]  in  re  unum  ibi[551]  ostenditur,  ipsa[552]  mens  rea[553],  non  tunc[554]  vel[555]  suo  iudicio  libera,  cum  se  etsi  dormientis[556]  corpore  nihil  meminit[557]  vidisse,  tunc[558]  in  vigiliis  corporis  meminit  ingluviem[559]  cecidisse.  Si[560]  vero  ex  turpi  cogitatione  vigilantis[561]  oritur  illusio  dormientis,  patet  animo  suus[562]  reatus.  Videt[563]  enim  a[564]  qua  radice  inquinatio  illa  processerit[565],  quia[566],  quod  cogitavit  sciens,  hoc  pertulit  nesciens.  Sed  pensandum  est  ipsa[567]  cogitatio,  utrum[568]  suggestione  an[569]  delectatione  vel[570],  quod  maius  est[571],  peccati  consensu  acciderit[572].  Tribus  enim  modis  impletur  omne  peccatum,  videlicet  suggesti<V630,  f.  294va>one,  delectatione,  consensu.  Suggestio  quippe[573]  fit  per  diabolum,  delectatio  per  carnem,  consensus[574]  per  spiritum,  quia  et[575]  primam  culpam  serpens  suggessit,  Eva  velut  caro  delectata  est,  Adam  vero  velut  spiritus[576]  consen<N442,  f.  226rb>sit.  Et  necessaria[577]  [578]  est  magna  discretio,  ut[579]  inter  suggestionem  atque  delectationem[580],  inter[581]  delectationem  et[582]  consensum  iudex[583]  sui  animus  praesideat.  Cum  enim  malignus  spiritus  peccatum  suggerit[584]  in  mente[585],  si  nulla  peccati[586]  delectatio[587]  sequatur,  peccatum  omnimodo  perpetratum  non  est.  Cum  vero  delectari[588]  caro  coeperit[589],  tunc  peccatum  incipit  nasci.  Si[590]  autem  etiam[591]  ad[592]  consensionem  ex  deliberatione  consentit[593],  tunc  peccatum  cognoscitur  perfici.  In  suggestione  igitur[594]  peccati  initium[595]  est,  in  delectatione  fit[596]  nutrimentum,  in  consensu  perfectio.  Et  saepe  contingit,  ut  hoc,  quod  malignus  spiritus  <P9629,  f.  208ra>  seminat  in  cogitatione[597],  caro  in  delectationem  trahat,  nec  tamen  anima  eidem  delectationi  consentiat.  Et  cum  caro  sine[598]  anima  delectari[599]  nequeat,  ipse  tamen[600]  animus  carnis  voluptatibus  reluctans,  in  delectatione  carnali  aliquo[601]  modo  ligatur  invitus[602],  ut  ei  ex  ratione  contradicat  nec[603]  consentiat,  et  tamen  delectatione  ligatus  sit,  sed  ligatum  se  vehementer  ingemescat[604].  Unde  et  ille  caelestis  exercitus  praecipuus  miles  gemebat  dicens:  Video  aliam  legem  in  membris  meis  repugnantem  legi[605]  mentis  meae  et  captivum  me  ducentem  in  lege[606]  peccati[607],  quae  est  in  membris  meis.  Si  autem  captivus  erat,  minime  pugnabat,  sed[608]  et  pugnabat,  quapropter  et[609]  captivus  erat  et[610]  captivus[611]  non[612]  erat[613].  Et  pugnabat  igitur[614]  legi[615]  mentis,  cui  lex,  quae  in  membris[616]  est,  repugnabat.  Si  hoc[617]  pugnabat,  captivus  non  erat.  Ecce  itaque[618]  homo[619]  est,  ut  ita  dixerim[620],  captivus  et  liber[621],  liber  ex  iustitia,  quam  diligit,  captivus  ex  delectatione,  quam  portat  invitus.

Hucusque[622]  responsiones  beati  papae[623]  Gregorii  ad  consulta  reverentissimi  antistitis  Augustini[624].

P9629,  f.  208ra;  V630,  f.  294vb;  N442,  f.  226rb



[1]  EPISTOLA]  CLXXXV  Epistola  N442

[2]  EPISTOLA  fehlt  V630

[3]  DE  EXPOSITIONE  DIVERSARUM  RERUM  BEATI  GREGORII  PAPAE  URBIS  ROMAE]  eiusdem  gregorii  papę  de  expositione  diversarum  rerum  N442

[4]  TRANSMISIT  korr.  aus  TRASMISIT  P9629

[5]  SAXONIA  V630

[6]  I]  I  fehlt  V630;  Reverentissimo  fratri  augustino  episcopo  gregorius  servus  servorum  dei  Per  dilectissimum  filium  meum  laurentium  presbyterum  et  petrum  monachum  fraternitatis  tuae  scripta  suscepi  in  quibus  me  de  multis  capitulis  requirere  curasti  Sed  quia  predicti  filii  mei  podagrę  me  invenerant  doloribus  afflictum  et  cum  urguerent  urguerent  se  citius  dimitti  relaxati  sunt  ut  in  eadem  me  dolorum  afflictione  relinquerent  singulis  quibusque  capitulis  ut  debui  latius  respondere  non  valui  N442

[7]  agustini  N442

[8]  oblationibus]  oblationibus  oblationibus  P9629

[9]  altario]  ad  altarium  korr.  aus  ad  altario  V630

[10]  Responsio]  RESPONDIT  SANCTUS  V630

[11]  Gregorius  papa]  gregorii  papae  N442

[12]  interlinear  vel  quod  N442

[13]  te  bene]  bene  te  V630;  te  bene  korr.  aus  te  N442

[14]  dubium  non  est]  non  dubito  V630

[15]  eum  fehlt  V630

[16]  qualiter]  qualiter  eum  V630

[17]  oportuisset  V630

[18]  apostolicae  sedis]  sedis  apostolicę  V630

[19]  ut]  ut  ex  V630;  N442

[20]  stipendio]  stipendio  ęcclesię  korr.  aus  stipendio  V630

[21]  accidit  V630

[22]  familiae]  familiae  eius  N442

[23]  suspectionem  P9629

[24]  pauperis  P9629

[25]  quarta]  quarta  in  korr.  aus  quarta  V630

[26]  ecclesiis  reparandis]  ad  ęcclesias  reparandas  korr.  aus  ęcclesiis  reparandis  N442

[27]  frater  P9629

[28]  monasteriis  P9629;  monasterialibus  korr.  aus  monasterii  N442

[29]  vivere  V630

[30]  do  P9629

[31]  nuper  adhuc]  nuper  korr.  aus  nuper  adhuc  V630;  N442

[32]  quae  in  korr.  aus  quae  V630

[33]  in  fehlt  P9629

[34]  possidebat  korr.  aus  possidebant  N442

[35]  sunt  clerici]  clerici  sunt  V630

[36]  sortiri  korr.  aus  sortire  V630

[37]  eisdem  N442

[38]  hisdem  patribus]  his  V630

[39]  stipendiis  N442

[40]  sunt  fehlt  V630

[41]  canendis  korr.  aus  canendi  P9629

[42]  et  fehlt  V630

[43]  cor  korr.  aus  cur  V630

[44]  Communi  korr.  aus  Communia  P9629

[45]  autem  fehlt  V630

[46]  fatiendis  korr.  aus  fatuendis  P9629

[47]  portionibus  korr.  aus  portionis  P9629

[48]  ac  korr.  aus  a  P9629

[49]  et  fehlt  P9629

[50]  quę  P9629

[51]  II  fehlt  V630

[52]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi  N442

[53]  aliter  V630

[54]  aliter  korr.  aus  alter  V630

[55]  Gallia]  galliarum  ecclesiis  V630

[56]  Gregorius  papa]  gregorii  papae  N442

[57]  paternitas  P9629

[58]  romana  P9629

[59]  nutritam]  nutritam  valde  amabilem  te  habeat  V630

[60]  galliarum  V630;  N442

[61]  seu  korr.  aus  sed  P9629;  sive  V630

[62]  sollicitus  korr.  aus  sollicite  N442

[63]  angelorum  V630

[64]  quam  V630;  N442

[65]  elige  korr.  aus  eligere  P9629

[66]  fasciculo  V630

[67]  angelorum  V630

[68]  am  Rande  gentem  N442

[69]  depone  korr.  aus  deponere  P9629;  depone  korr.  aus  deponet  V630

[70]  III  fehlt  V630

[71]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi  korr.  aus  agustini  N442

[72]  furtu  P9629;  furto  korr.  aus  furtu  V630;  furtim  N442

[73]  abstulerit  V630

[74]  Gregorius]  gregorii  papae  N442

[75]  quidam  korr.  aus  quedam  V630

[76]  subsidia  korr.  aus  subdia  P9629

[77]  hac  in]  in  hac  V630

[78]  am  Rande  vel  minis  N442

[79]  quidam  korr.  aus  quidam  his  V630

[80]  quidam  autem  korr.  aus  quidam  N442

[81]  autem  fehlt  V630

[82]  lenius  V630;  levius  korr.  aus  lenius  N442

[83]  pualulum  V630

[84]  et  fehlt  V630

[85]  ipsis  korr.  aus  ipsi  V630

[86]  dictet  korr.  aus  dictat  V630

[87]  rationem  P9629

[88]  omnino  nihil]  nichil  omnino  korr.  aus  omnino  V630

[89]  furtu  P9629;  furto  korr.  aus  furtu  V630

[90]  sed  korr.  aus  se  V630

[91]  quęrat  V630

[92]  IIII  fehlt  V630

[93]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi  N442

[94]  debent  V630

[95]  longe  V630

[96]  generati  V630

[97]  RESPONDET  V630

[98]  Gregorius]  gregorii  papae  N442

[99]  Hoc  fieri  modis  omnibus]  Modis  omnibus  hoc  fieri  V630

[100]  V  fehlt  P9629;  V630

[101]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi  N442

[102]  Usque]  Usque  ad  korr.  aus  Usque  N442

[103]  Gregorius]  gregorii  papae  N442

[104]  Quaedam]  Et  quidem  V630

[105]  in  Romana]  romana  in  korr.  aus  in  romana  N442

[106]  republica  korr.  aus  reipublica  V630

[107]  sibi  V630

[108]  frater  et  soror]  fratris  aut  sororis  V630

[109]  sororum  fehlt  V630

[110]  miscentur  P9629

[111]  subolem  P9629

[112]  prohibet  korr.  aus  perhibet  V630

[113]  tercia  korr.  aus  terciam  P9629

[114]  sibi  iungi]  subiungi  V630

[115]  coniungi  korr.  aus  iungi  N442

[116]  praediximus  V630

[117]  misceri  N442

[118]  turpitudinem  filius  korr.  aus  turpitudinem  N442

[119]  filius  fehlt  P9629

[120]  est]  est  erunt  V630;  N442

[121]  revelabit  V630;  N442

[122]  misceri  N442

[123]  quia  V630;  N442

[124]  coniunctionem  N442

[125]  priorum  V630

[126]  fuit  korr.  aus  fuerit  N442

[127]  Cui  non]  Neque  tamen  ei  korr.  aus  Cui  non  N442

[128]  et]  et  nec  N442

[129]  quia  isdem]  qui  eisdem  P9629

[130]  quia  fehlt  N442

[131]  veritate  Iohannes]  veritate  korr.  aus  veritate  iohannes  N442

[132]  videlicet  korr.  aus  videlicet  et  V630

[133]  et  fehlt  N442

[134]  sanguine  P9629

[135]  multi  sunt[  sunt  multi  V630

[136]  angelorum  V630;  N442

[137]  fidem  korr.  aus  finem  V630

[138]  cognoscunt  P9629

[139]  dei]  dei  semper  korr.  aus  dei  N442

[140]  Non  korr.  aus  Nam  N442

[141]  videantur  korr.  aus  videatur  V630;  videantur  N442

[142]  se  per]  semper  P9629

[143]  adstrixerunt  P9629

[144]  dissimulat  atque  ita  portat  et  dissimulat  korr.  aus  dissimulat  N442

[145]  desimulando  P9629

[146]  hi  V630

[147]  autem  fehlt  V630

[148]  VI  fehlt  V630

[149]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi

[150]  iteneris  V630

[151]  debeat]  debeat  unus  episcopus  korr.  aus  debeat  N442

[152]  episcopus  ordinari]  episcopum  ordinare  N442

[153]  Responsio  Gregorius]  GREGORIUS  RESPONDET  V630

[154]  Gregorius]  gregorii  papae  N442

[155]  angelorum  V630;  N442

[156]  inveniris  korr.  aus  inveris  V630

[157]  galliis  N442

[158]  venient  N442

[159]  assistant  Sed]  assistant  korr.  aus  assistant  sed  V630

[160]  episcopi  convenire  non  possint]  episcopi  korr.  aus  episcopi  convenire  non  possint  N442

[161]  convenire  korr.  aus  convenire  convenire  V630

[162]  pastores  P9629;  N442

[163]  aliquorum]  alii  quorum  korr.  aus  aliquorum  N442

[164]  prasentia]  presentia  quia  V630

[165]  vadde  P9629

[166]  est  fehlt  P9629

[167]  facillime  V630

[168]  Nam  korr.  aus  Nam  quod  V630

[169]  spiritalibus  korr.  aus  spiritales  V630

[170]  trahere  a  rebus  etiam  carnalibus]  a  rebus  etiam  carnalibus  sumere  korr.  aus  a  rebus  etiam  carnalibus  V630

[171]  quoque  V630;  quoque  korr.  aus  quique  N442

[172]  vocantur  V630

[173]  congugii  P9629

[174]  copulatę  korr.  aus  populatę  V630

[175]  gaudiis  korr.  aus  gaudium  N442

[176]  nobiscum  V630

[177]  ordinatione  korr.  aus  ordinatio  V630

[178]  quia  V630

[179]  vel  fehlt  V630

[180]  profectu  korr.  aus  profecto  V630

[181]  domino  V630

[182]  VII  nach  Responsio  Gregorius  P9629;  VII  fehlt  V630

[183]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi  N442

[184]  RESPONDIT  V630

[185]  Gregorius]  gregorii  papae  N442

[186]  In]  VII  In  P9629

[187]  praedecessorum  korr.  aus  postdecessorum  V630

[188]  pallium  korr.  aus  palleum  V630

[189]  episcopus  korr.  aus  episcopis  P9629;  episcopis  V630

[190]  precepta  P9629

[191]  debet  korr.  aus  debeat  V630

[192]  se  P9629

[193]  disciplinis  P9629

[194]  exstat  V630

[195]  cotraria  P9629

[196]  aut  korr.  aus  his  V630

[197]  episcopus  P9629

[198]  studium  V630

[199]  quia]  quia  sicut  korr.  aus  quia  N442

[200]  debes  korr.  aus  debet  N442

[201]  in  ea  segete  korr.  aus  mea  segete  V630

[202]  ea  P9629

[203]  segetem  P9629

[204]  expolia  korr.  aus  expoliata  N442

[205]  ecclesiae  korr.  aus  ecclesia  V630

[206]  corpus  korr.  aus  corpore  N442

[207]  converte  korr.  aus  convertere  V630

[208]  Quicquid]  Si  quid  korr.  aus  Quicquid  N442

[209]  arelatense  korr.  aus  arelatensi  V630

[210]  constitutio  V630

[211]  persuasi  P9629

[212]  folgt:  INTERROGATIO  Obsecro  ut  reliquię  sancti  sixti  martyris  nobis  transmitantur

RESPONDIT  GREGORIUS  Fecimus  quod  petisti  quatinus  populus  qui  in  loco  quondam  sancti  syxti  martyris  corporis  dixerunt  venerari  quod  tuae  fraternitati  nec  verum  nec  veraciter  sanctum  videtur  certa  sanctissimi  et  probatissimi  martyris  beneficia  suscipiens  colere  incerte  non  debeat  Mihi  tamen   videtur  quia  (quia  korr.  aus  qua  V630)  si  corpus  quod  a  populo  esse  cuiusdam  martyris  esse  creditur  nullis  illic  miraculis  coruscat  Et  neque  aliqui  (aliqui  korr.  aus  aliquid  V630)  de  antiquioribus  existunt  qui  se  apparentibus  passionem  (passionem  korr.  aus  passiones  V630)  eius  audisse  fateantur  ita  reliquiae  quas  petisti  seorsum  condendę  sunt  ut  locus  in  quo  praefatum  corpus  iacet  modis  omnibu  obstruatur  nec  permittatur  populus  certum  deserere  et  incertum  venerari  (venerari  korr.  aus  venerare  V630)  V630

[213]  VIII  fehlt

[214]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi  N442

[215]  quantum  korr.  aus  quod  N442

[216]  tempus  possit]  possit  tempus  V630

[217]  sit  P9629

[218]  etiam]  etiam  baptizari  ut  V630

[219]  preoccupet  P9629

[220]  quod]  quod  si  V630

[221]  quod  P9629;  quot  korr.  aus  quod  V630

[222]  hanc  V630

[223]  tempus  N442

[224]  possit  fehlt  V630

[225]  et  V630

[226]  tenetur]  tenetur  an  V630

[227]  an  N442

[228]  ecclesię  P9629

[229]  sacrę  korr.  aus  sacri  V630

[230]  vir  suae  coniugi  permixtus]  viro  suo  coniungi  permittitur  V630

[231]  ecclesię  P9629

[232]  ingredi  N442

[233]  ministerium  P9629;  N442

[234]  communionis  sacrae]  sanctae  communionis  V630;  sacrę  communionis  korr.  aus  communionis  sacrę  N442

[235]  angelorum  V630

[236]  genti  korr.  aus  gente  V630

[237]  Gregorius]  gregorii  papae  N442

[238]    P9629

[239]  me  fehlt  V630

[240]  firmari  korr.  aus  firmare  V630;  firmari  N442

[241]  enim  V630

[242]  debet  V630

[243]  recte  V630;  iusto  N442

[244]  am  Rande  vel  sed  quia  isdem  N442

[245]  Quia  korr.  aus  Qui  N442

[246]  itaque  fehlt  V630

[247]  pro  fehlt  V630

[248]  noluit  et]  noluit  korr.  aus  noluit  et  N442

[249]  omni  P9629

[250]  tamen  V630;  N442

[251]  per  benignitatem]  pro  benignitati  P9629

[252]  subolis  P9629

[253]  servandum  P9629

[254]  sacris  P9629

[255]  prohibere  V630

[256]  quod  P9629;  V630

[257]  dies  debeat]  debeat  dies  V630

[258]  perceptione  V630

[259]  autem]  autem  diebus  V630

[260]  LXIII,  am  Rande  XLVI  N442

[261]  debet  V630

[262]  abstineri  V630

[263]  peccati  korr.  aus  peccato  V630

[264]  gravatur  V630;  N442

[265]  enim  V630

[266]  ipsi  primae]  ipse  deus  primum  V630

[267]  dixit  V630;  dictum  est  N442

[268]  enim  V630

[269]  autem  vel]  autem  korr.  aus  autem  vel  N442

[270]  periculo  korr.  aus  periculum  V630

[271]  ipsam  V630;  N442

[272]  mora  P9629

[273]  vel  hoc  korr.  aus  vel  N442

[274]  eadem]  eadem  hora  V630

[275]  natum  korr.  aus  natus  V630

[276]  est]  est  hora  korr.  aus  est  N442

[277]  quia]  Quia  sicut  V630

[278]  imminet  korr.  aus  eminet  V630

[279]  quoadusque]  quoadusque  proles  korr.  aus  quoadusque  prolis  V630

[280]  quę  korr.  aus  qui  V630

[281]  ablactetur  N442

[282]  contemnant  korr.  aus  contempnunt  V630

[283]  tradent  P9629;  tradant  korr.  aus  tradunt  V630

[284]  inventum  korr.  aus  intentum  V630

[285]  noluit  P9629

[286]  dispiciunt  P9629

[287]  am  Rande  vel  et  has  itaque  N442

[288]    korr.  aus  Hęae  V630

[289]  quae  fehlt  P9629

[290]  traditur  P9629

[291]  purgationis  V630;  N442

[292]  transierint  V630

[293]  am  Rande  vel  non  licet  misceri  N442

[294]  admisceri  korr.  aus  admiscere  V630;  admisceri  N442

[295]  detinetur  P9629

[296]  misceri  korr.  aus  miscere  V630;  misceri  N442

[297]  Ita  ut  korr.  aus  Ita  V630

[298]  am  Rande  vel  Hoc  non  ambigo  fraternitatem  tuam  ita  requirere  quasi  hęc  nescire  sed  quia  hoc  quod  dicere  ipse  aut  sentire  potuisset  credo  quod  voluit  mea  apud  te  responsione  firmari  N442

[299]  menstruatam  V630

[300]  prohibere  P9629;  prohiberi]  prohiberi  ab  korr.  aus  prohibere  ab  V630

[301]  prohiberi  ecclesiam  intrare  non]  ecclesiam  intrare  korr.  aus  prohibere  ecclesiam  intrare  non  N442

[302]  intrare  fehlt  V630

[303]  debent  P9629

[304]  quia  V630

[305]  quae  ei]  quia  korr.  aus  quia  ei  N442

[306]  naturae  P9629

[307]  naturae  superfluitas]  natura  superfluens  V630

[308]  culpa  V630

[309]  am  Rande  vel  non  debet  N442

[310]  valeat  V630

[311]  interlinear  vel  com  N442

[312]  imputari  et]  reputari  et  korr.  aus  reputare  V630

[313]  interlinear  ac  N442

[314]  quę,  interlinear  vel  quod  N442

[315]  quę  P9629

[316]  ut]  ut  ab  V630;  N442

[317]  interlinear  vel  prohibeatur  N442

[318]  quę  P9629;  quia  N442

[319]  fluxum  V630;  N442

[320]  tergum  korr.  aus  ergum  V630

[321]  fluxum  V630

[322]  domini  vestimentum]  vestimentum  domini  V630

[323]  quur  P9629;  cur]  cur  ei  korr.  aus  cur  N442

[324]  menstruum  N442

[325]  ei  fehlt  N442

[326]  compulit  korr.  aus  contulit  V630

[327]  enim  V630

[328]  quiae  P9629

[329]  mortali  carne]  carne  mortali  V630

[330]  digno  korr.  aus  dignos  P9629

[331]  lassescere  korr.  aus  lascescere  V630

[332]  quid  est]  quidem  P9629;  quid  est  korr.  aus  quidem  V630

[333]  auras]  auras  et  V630

[334]  Feminae  korr.  aus  Femina  V630

[335]  itaque  et]  namque  korr.  aus  namque  et  V630;  itaque  korr.  aus  itaque  et  N442

[336]  quod  V630

[337]  interlinear  vel  vestem  N442

[338]  conceditur  korr.  aus  ceditur  N442

[339]  quur  P9629

[340]  enim  V630

[341]  myterium  P9629

[342]  eisdem,  interlinear  vel  in  hisdem  N442

[343]  eisdem  V630

[344]  enim  V630

[345]  veneratio  P9629

[346]  veneratione  magna]  magna  veneratione  V630

[347]  interlinear  vel  et  N442

[348]  perceperit  korr.  aus  perciperit  N442

[349]  cognoscere  V630

[350]  quę  P9629

[351]  venit  korr.  aus  veniet  V630

[352]  esuriamus  V630;  N442

[353]  interlinear  vel  quae  N442

[354]  ipsi]  ipsa  ita  V630

[355]  portat  korr.  aus  portet  N442

[356]  ideo  feminae]  feminę  ideo  V630

[357]  semetipsis  P9629

[358]  quae  V630;  si  korr.  aus  sic  N442

[359]  praesumunt  V630;  N442

[360]  recta  V630;  N442

[361]  consuetudine  V630

[362]  vero]  vero  ad  korr.  aus  vero  N442

[363]  percipiendum  N442

[364]  veteri  testamento]  tetamento  veteri  V630;  N442

[365]  opera  observantur]  observantur  opera  V630

[366]  exterius  P9629

[367]  coinquinat  korr.  aus  quoinquinat  V630

[368]  sed]  adque  post  subiecit  korr.  aus  sed  N442

[369]  coinquinant  korr.  aus  quoinquinant  V630

[370]  Et  N442

[371]  ab  omnipotenti]  omnipotenti  korr.  aus  omnipotente  N442

[372]  omnipotente  V630

[373]  pollutam  P9629

[374]  osteditur  P9629

[375]  pulluta  V630

[376]  cogitationis  korr.  aus  cogitationes  P9629

[377]  dixit  V630

[378]  causas  korr.  aus  causa  V630

[379]  interlinear  vel  est  N442

[380]  enim]  enim  et  korr.  aus  enim  N442

[381]  et  fehlt  P9629

[382]  non  fuerit  fehlt  V630

[383]  munda  mente]  mente  munda  V630

[384]  in  fehlt  P9629

[385]  enim  V630

[386]  intra  P9629

[387]  debet,  sed  neque  lotus  intrare  statim  debet    korr.  aus  debet  N442

[388]  praecipit]  pręcipit  dicens  V630

[389]  lavari  korr.  aus  lavare  V630

[390]  tamen  V630;  N442

[391]  animus  in  cogitatione  korr.  aus  animus  N442

[392]  in  N442

[393]  dilectionem  P9629;  delectationem]  delectatione  per  cogitationem  N442

[394]  coniungitur]  coniungitur  qui  nisi  sol  occidat  ecclesiam  non  intret  korr.  aus  coniungitur  N442

[395]  interlinear  vel  ignem  N442

[396]  interlinear  vel  abiciat  N442

[397]  congregationum  P9629

[398]  dedebet  V630

[399]  gravari  korr.  aus  gravare  V630

[400]  voluntatis  P9629;  voluptatis  korr.  aus  voluptates  V630

[401]  vidit  P9629

[402]  videt]  videt  Et  korr.  aus  vidit  Et  N442

[403]  da  P9629

[404]  de  hac]  hac  de  V630

[405]  sentiunt  V630

[406]  aliam  V630;  alia]  aliter  alii  N442

[407]  videatur  V630

[408]  tamen  V630;  N442

[409]  antiquioribus  korr.  aus  antiquoribus  P9629

[410]  usus  korr.  aus  usu  V630

[411]  amixtionem  P9629;  admixtionem  korr.  aus  amixtionem  N442

[412]  reverentes  N442

[413]  amixtio  P9629;  admixtio  korr.  aus  ammixtio  V630;  commixtio  N442

[414]  voluntate  P9629;  V630

[415]  ipsa  fehlt  V630

[416]  non  V630

[417]  vel]  vel  de  V630

[418]  sed]  sed  de  N442

[419]  sed  legitimo  coniugio  fehlt  V630

[420]  legitime  P9629

[421]  enim  fehlt  V630

[422]  enim  in  korr.  aus  enim  N442

[423]  enim  in  korr.  aus  enim  N442

[424]  delictis  N442

[425]  nato  P9629

[426]  quam  V630

[427]  amixtionem  P9629

[428]  coniugii,  interlinear  vel  coniugum  N442

[429]  voluntatem  P9629

[430]  amixtionis  P9629;  Commixtiones  V630

[431]  multa  quae  licita  ac  legitima]  multę  et  licitę  ac  legitimę  V630

[432]  licita  ac  legitima]  licite  agimos  N442

[433]  tamen  V630;  N442

[434]  sed,  interlinear  vel  et  N442

[435]  tranquillitatem]  tranquillitatem  in  V630;  N442

[436]  tamen  V630;  N442

[437]  eis  V630

[438]  Quia  korr.  aus  Qui  N442

[439]  Quia  enim  non  valet  tranquilla  mens]  Nisi  enim  tranquilla  mens  non  valet  V630

[440]  contemplatione  V630

[441]  se]  se  ad  V630

[442]  suspendere]  suspendere  et  V630

[443]  ipsum  V630

[444]  qui  V630

[445]  mala  V630

[446]  tamen  V630;  N442

[447]  estimabant  korr.  aus  estimabat  P9629

[448]  aestimabat  Oportet  itaque]  Sic  itaque  bonum  est  coniugium  et  tamen  de  voluptate  carnis  habet  apud  se  aliquem  reatum  quia  korr.  aus  aestimabat  quia  N442

[449]  Oportet  itaque  legitimam  carnis  copulam]  Quia  legitimi  carnalia  copula  oportet  V630

[450]  utique  P9629

[451]  legitimam  carnis  copulam]  legitima  carnis  copula  oportet  korr.  aus  legitima  carnis  copula  N442

[452]  voluntatis  P9629

[453]  vero  fehlt  V630

[454]  suam  coniugem]  sua  coniuge  V630;  N442

[455]  relinquendus  iudicio]  iudicio  relinquendus  V630

[456]  prohiberi  korr.  aus  prohibere  P9629;  prohibere  V630

[457]  ignem  V630

[458]  urere  V630

[459]  procreandae  N442

[460]  suboles  P9629;  sobolis  V630;  N442

[461]  voluntas  P9629

[462]  damnatur  P9629

[463]  habes  P9629

[464]  coniugati  N442

[465]  Hoc  enim]  quot  quod  V630

[466]  concedit  V630;  N442

[467]  tamen  V630;  tamen  korr.  aus  tunc  N442

[468]  uxorem  suam]  suam  uxorem  V630

[469]  quia  fehlt  V630

[470]  menti  P9629

[471]  est]  est  quia  V630

[472]  ad  fehlt  V630

[473]  ad  populum]  populo  N442

[474]  locuturus  prius  eundem  populum  fehlt  V630

[475]  abstineri  V630

[476]  illic]  illic  ubi  V630;  illic  ubi  korr.  aus  illic  N442

[477]  reciperent  V630

[478]  ins  P9629

[479]  panis  P9629;  panem  V630

[480]  accipiunt  V630

[481]  perciperent  V630

[482]  admixtionem  korr.  aus  ammixtionem  V630

[483]  fuerat  V630

[484]  prefinita  P9629

[485]  sententiam  etiam]  sententiam  korr.  aus  sententiam  etiam  N442

[486]  ecclesiam  fehlt  V630

[487]  VIIII  fehlt  V630

[488]  Augustini  fehlt  V630;  Augustini]  agustini  episcopi  N442

[489]  accedere  P9629

[490]  RESPONDIT  V630

[491]  Gregorius]  gregorii  papae  N442

[492]  am  Rande  vel  hoc  quidem  testamentum  N442

[493]  Hunc  quidem]  Et  quidem  hunc  V630

[494]  dicitur  P9629

[495]  eiusque  P9629

[496]  vesperam  P9629

[497]  interlinear  vel  permittit  N442

[498]  concedit  korr.  aus  concedet  V630

[499]  tunc  P9629;  interlinear  vel  tunc  N442

[500]  am  Rande  vel  episcopi  autem  populus  ne  spiritaliter  intelligens  N442

[501]  ad  fehlt  P9629

[502]  accipiet  korr.  aus  accipit  N442

[503]  quo  korr.  aus  quoniam  V630

[504]  quem  P9629

[505]  illuditur  V630;  N442

[506]  temptatus]  temptatus  in  V630

[507]  inmunditiam  V630

[508]  variis,  interlinear  vel  veris  N442

[509]  cogitationibus  V630

[510]  culpam  korr.  aus  culpas  N442

[511]  abruat  P9629

[512]  interlinear  vel  recedat  N442

[513]  recederit  P9629;  recesserit  korr.  aus  recederit  V630

[514]  se  quasi  korr.  aus  se  V630

[515]  se  quasi  korr.  aus  se  N442

[516]  adem  P9629

[517]  valde  necessaria]  necessaria  valde  V630;  necessaria  valde  korr.  aus  valde  necessaria  N442

[518]  accidat  korr.  aus  accedat  V630;  accidit  korr.  aus  accidat  N442  N442

[519]  mente  V630

[520]  vel  infirmitate  fehlt  V630

[521]  interlinear  vel  venit  N442

[522]  contingit]  contingit  aliquando  per  infirmitatem  V630

[523]  quide  P9629

[524]  venerit  korr.  aus  evenerit  N442

[525]  hoc  P9629;  haec  korr.  aus  hae  V630

[526]  quia,  am  Rande  vel  quia  hoc  animus  nesciens  pertulisse  magis  dolet  quam  fecisse  N442

[527]  quia  V630;  N442

[528]  animus  nesciens]  animo  nesciente  V630;  animum  nescientem  N442

[529]  perculisse  P9629

[530]  ut  P9629

[531]  interlinear  vel  humoris  N442

[532]  humorem  P9629

[533]  sacri  N442

[534]  exhiberi  N442

[535]  loco]  lcoo  eodem  korr.  aus  loco  N442

[536]  interlinear  vel  mysterium  N442

[537]  mysterium  V630

[538]  pro  crapula]  per  crapulam  N442

[539]  ministerii  P9629

[540]  prohiberi  P9629;  prohiberi  korr.  aus  prohibere  V630

[541]  ministeri  P9629;  mysterii]  mysterii  abstinere  V630;  mysterii  abstinere  ut  arbitror  korr.  aus  mysterii  ut  arbitror  abstinere  N442

[542]  dormientis  mentem]  animum  dormientis  korr.  aus  dormientis  V630

[543]  turpis  imaginatio]  turpi  imaginatione  P9629;  turpes  imaginationes  korr.  aus  turpi  imaginatione  V630

[544]  imaginatione  P9629;  immaginatio  korr.  aus  immaginatione  N442

[545]  non  fehlt  V630

[546]  concusserint  V630

[547]  animus  korr.  aus  animos  V630

[548]  am  Rande  vel  turpis  N442

[549]  turpis  P9629

[550]  qua  korr.  aus  quia  V630

[551]  am  Rande  vel  sibi  N442

[552]  am  Rande  vel  ipsa  mens  reatum  tamen  vel  suo  iudicio  libera  N442

[553]  rea  non]  non  rea  nec  V630;  N442

[554]  tamen  V630;  tunc]  tamen  sit  N442

[555]  vel  fehlt  V630

[556]  dormiente  V630;  dormienti  N442

[557]  meminit  korr.  aus  meminet  V630

[558]  tamen  V630;  N442

[559]  ingluviem]  in  ingluviem  korr.  aus  ingluviem  V630;  in  ingluviem  N442

[560]  Sin  V630;  N442

[561]  vigilanters  V630

[562]  suus  reatus]  reatus  suus  korr.  aus  reatus  suos  V630;  reatus  suus  N442

[563]  Videt  korr.  aus  Vide  V630

[564]  interlinear  vel  ex  N442

[565]  interlinear  vel  processit  N442

[566]  quę  P9629

[567]  ipso  P9629

[568]  utrum  korr.  aus  utrum  in  V630;  N442

[569]  an  korr.  aus  an  in  V630;  N442

[570]  an  V630

[571]  est]  est  in  V630;  est  korr.  aus  est  in  N442

[572]  ceciderit  V630

[573]  quippe  fit]  est  quod  V630

[574]  consensus  korr.  aus  cosensus  P9629;  consensus  korr.  aus  consensu  V630

[575]  cum  V630

[576]  spiritum  P9629

[577]  necessarium  V630

[578]  necessaria  est]  est  necessaria  korr.  aus  necessaria  N442

[579]  ne  V630

[580]  delectationem]  delectationem  inter  delectatione  et  consensum  seu  consensum  korr.  aus  delectationem  seu  consensum  N442

[581]  inter  delectationem  fehlt  V630

[582]  atque  V630

[583]  iudex  sui  animus  praesideat]  iudicem  sui  prodire  animum  korr.  aus  iudicem  sui  prodere animum  V630

[584]  am  Rande  vel  suggesserit  N442

[585]  mentem  V630

[586]  pacata  P9629

[587]  dilectatio  V630

[588]  delectare  korr.  aus  deletare  P9629;  delectari  korr.  aus  delectare  V630;  N442

[589]  coeperit  tunc]  coeperit  korr.  aus  coeperit  tunc  N442

[590]  Sicut  P9629

[591]  etiam  korr.  aus  etiam  ad  consensionem  N442

[592]  ad  consensionem  fehlt  V630;  N442

[593]  descendit  V630

[594]  interlinear  vel  quippe  N442

[595]  interlinear  vel  semen  N442

[596]  fit  fehlt  V630

[597]  cognatione  P9629

[598]  sine  anima  delectari  korr.  aus  delectare  sine  anima  N442

[599]  delectare  P9629;  delectari  korr.  aus  delectare  V630

[600]  tame  P9629

[601]  interlinear  vel  aliquando  N442

[602]  invitus  korr.  aus  invitis  P9629

[603]  nec  korr.  aus  ne  N442

[604]  ingemescebat  P9629;  ingemiscat  V630;  N442

[605]  legem  P9629

[606]  legem  V630

[607]  peccati  fehlt  V630

[608]  sed  et  pugnabat  fehlt  V630

[609]  et  fehlt  P9629

[610]  et  captivus  non  erat  fehlt  P9629

[611]  captivus  non]  et  captivus  V630

[612]  non  fehlt  P9629

[613]  erat  Et  korr.  aus  erat  N442

[614]  igitur  korr.  aus  iugiter  P9629

[615]  lege  korr.  aus  legi  V630

[616]  tenebris  P9629

[617]  autem  V630;  N442

[618]  ita  V630

[619]  homo  est]  est  homo  V630

[620]  dixerim]  dixerim  et  V630;  N442

[621]  liber  liber  korr.  aus  liber  V630

[622]  Hucusque  responsiones  beati  papae  Gregorii ad  consulta  reverentissimi  antistis  Augustini  fehlt  V630

[623]  papae  Gregorii]  gregorii  papae  N442

[624]  agustini  N442

© 2005 Karl-Georg Schon
Dieser Text ist urheberrechtlich geschützt. Er steht unter der GNU Free Documentation License.
Demnach dürfen Sie ihn frei weiter verbreiten und bearbeiten, vorausgesetzt Sie nennen den Namen des ursprünglichen Autors und Sie geben auch anderen das Recht den von Ihnen bearbeiteten oder verbreiteten Text unter den gleichen Bedingungen weiter zu verbreiten. Im einzelnen finden Sie Bestimmungen der GNU Free Documentation License unter dem Menüpunkt Lizenz.

Zuletzt geändert am 3.8.2005