Die
Auflösung der Handschriftensiglen und Hinweise zur Edition
finden Sie hier.
2.
Clemens-Brief
O93,
f. 1ra; V630, f. 12rb; N442, f. 13rb; I83, f. 20va; VD38, f. 18rb;
SG670, p. 4a; Bcan4, f. 29v;
E97, f. 11vb; P102, BII13,
f. 17rb; S105, f. 1r
ITEM EPISTOLA PRAECEPTORUM SANCTI CLEMENTIS PAPAE MISSA IACOBO FRATRI DOMINI.
Bcan4:
XLV
P102;
BII13:
XLV
Quod tribus gradibus commissa sint sacramenta divinorum secretorum et quod presbyteri
diaconi atque ministri sacramenta
ecclesiastica sollicite absque neglegentia
peragant
[H.
45] Clemens Romanae ecclesiae praesul Iacobo <E97, f. 12ra> carissimo Hierosolimorum episcopo.
Quoniam
sicut a beato Petro
apostolo accepimus omnium apostolorum patre, qui claves regni caelestis
accepit,
aequaliter tenere debemus de sacramentis, quae geruntur in sanctis, te
ex ordine nos decet instruere. Tribus enim gradibus commissa sunt sacramenta
divinorum secretorum, id est presbyter, diaconus et minister, cum timore et tremore clericorum reliquias corporis dominici debent custodire fragmentorum, <SG670, p. 4b> ne qua putredo in sacrario inveniatur, et si neglegenter <BII13, f. 17va>
agendo portioni corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi presbyter minora non curet admonere officia, gravi anathemate percussus digna humiliationis plaga feriatur . Certe tanta <N442, f. 13va> in altario holocausta offerantur, quanta populo sufficere
<VD38, f.
18va> debeant. Quod si remanserint, in crastina non reserventur, sed cum timore et tremore clericorum et diligentia consumantur.
VD38:
De acceptione
corporis domini
Qui autem residua
corporis domini, quae in sacrario relicta sunt, consumunt, non statim
ad com<Bcan4, f. 30r>munes accipien<I83, f.
20vb>dos
I83:
De dominico corpore veniens ad digestum
BII13: de domini corpore
quid agendum sit
cibos conveniant, ne putent sanctae portioni commisceri cibum, qui per aqualiculos degestus in secessum funditur. Si igitur mane dominica
portio editur, usque ad sextam ieiunent
mini<S670, p.
5a>stri, qui eam consumpserint, et si tertia vel quarta hora acceperint,
ieiunent usque
ad vesperum.
Sic secreta sanctificatione aeterna custodienda sunt sacramenta.
De vasis sane sacris <V630, f. 12va> ita
gerendum est: altaris
palla, cathedra, candelabrum et velum, si fuerint vetustate consumpta,
incendio
dentur, quoniam non licet ea, quae in sanctuario fuerint, male tractari, sed incendio universa tradantur. Cineres quoque eorum in baptisterio inferantur, ubi nullus transitum habeat, aut in pariete aut in fossis
pavimentorum
iactentur, ne introeuntium <O93, f. 1rb> pedibus
inquinentur. Nemo per ignorantiam clericus palla mortuum credat
obvolvendum, aut diaconus scapulas ope<VD38, f.
18vb>rire
velit, quae fuit in altare <BII13, f. 17vb> aut certe, quae
data est in mensam domini. Qui haec fecerit <E97,
f. 12rb> vel
leviter quasi nihil
<S670, p. 5b> et neglegenter habuerit ministeria, diaconus triennio sexque mensibus
BII13: de penitentia penitenda
presbyteri vel diaconi
qui [folgen ca. drei Wörtern nicht lesbar]
a
dominico
erit altari gravi percussus anathemate . <I83, f. 21ra> Quod si clericum presbyter non admonuerit, decem annis et quinque mensibus
excommunicatus sit,
propter quod de dominicis sacramentis subiectiora sibi non admonuerit ministeria, et postea cum grandi humilitate
matri
reconcilietur ecclesiae. Pallas vero et vela, quae in sanctuarii sordidata fuerint ministerio, diaconi cum humilibus ministris
intra
sacrarium
lavet
non eicientes foras a secretario velamina dominicae mensae, ne forte pulvis dominici
corporis male decidat, sindone foris abluant, et erit haec operanti peccatum, idcirco intra sacrarium ministris praecipimus cum diligentia custodire. Sane pelvis nova comparetur, et praeter hoc nihil <SG670, p. 6a>
aliud tangat. Sed non ipsa pelvis velis apponatur lavandis, quae ad dominici altaris cultum pertinent, pallae in alia pelve laventur et in alia vela ianuarum. Etiam cura sit ostiariis <VD38, f.
19ra> ex
admonitione
maiorum,
ne quis neglegens aut ignarus ad velum ianuae domus domini manus
incognite tergat, sed statim coercitus discat omnis homo, quia velum atrii domus domini est. Praecipimus etiam, ne cum extero ecclesiae sive laico <I83, f. 21rb> <BII13,
f. 18ra> de
fragmentis oblationum domini ponatur ad mensam. Unde scis tu, qui passim sacrarii <N442, f.
13vb> panes
indignis impendis, unde nosti, si a mulieribus mundi sunt? Hinc
et David ab Abimelech sacerdote interrogatus, cum panes sibi ad comedendum posceret, si mundus esset a muliere, cum se
mundum ante
triduum profiteretur, panes propositionis mandu<SG670, p. 6b>
cavit.
Bcan4: XLVI
P102;
BII13:
XLVI Qui sint
eligendi ad (ad korr. aus a
P102) dominica ministeria et quibus non sit
accedendum ad tabernaculum feminae nec ei fabulandum Item de mundicia
calicis
[H.
46] Ad dominica autem mysteria tales eligantur, qui ante ordinationem coniuges <V630, f. 12vb> <Bcan4,
f. 30v> suas noverint.
S105: Qui post ordinatus intrat uxoris cubile
Quod
si post ordinationem ministro contigerit proprium invadere cubile uxoris, sacrarii non intret limina, nec sacrificii portitor fiat, nec altare contingat, nec ab offerentibus holocausti oblationem suscipiat, nec ad domini corporis portionem accedat, <E97,
f. 12va>
S105: Qui sindones vendit altaris
aquam se sacerdotum porrigat manibus, ostia forinsecus claudat, minora gerat offi<VD38, f. 19rb>cia, urceum sane ad altare suggerat .
Si forte quispiam presbyter sive diaconus
sacrarii sindonem vel velum subtracta vendiderit, Iudae similis aestimabitur Scariothis, qui propter cupiditatem fecerit hoc opus,
noverit se
<SG670, p. 7a> supradicti Iudae suscepturum poenam.
N442;
VD38: Non licere solis clericis cum mulieribus
loqui
S105: A
colloquio feminarum abstinendum
Clericus vero solus ad <I83, f. 21va> feminae
tabernaculum non
accedat nec properet neque sine maioris natu <BII13, f.
18rb>
principis
iussione. Nec presbyter solus cum sola femina fabulas misceat, nec
BII13: unleserliche
Rubrik
archidiaconus
aut
diaconus sub praetextu humilitatis officii frequentet domicilia matronarum aut forte per clericos
aut
domesticos
eius
matronae mandent secretim aliquid. Si cognitum fuerit, et ille deponatur et illa a liminibus
arceatur
ecclesiae. Sed si forte aliqua intercessio fuerit, episcopo
suggeratur.
Et si talis
est,
ad quam debeat ire, pro interventu ipse pergat. Sin autem, de latere suo dirigat, cum duobus aut tribus, qui hoc debeat sanare. Sane ad visitandam mulierem infirmam nullus
clericus
ingrediatur, nisi cum duobus aut tribus. Nemo tamen cum extranea <SG670, p.
7b> habitet femina,
<VD38, f. 19va> nisi soror aut proxima fuerit, et hoc cum magna sollicitudine
fiat. Non ignoramus malicias satanae. <S105, f. 1v> Universa
haec cum
mansuetudine ecclesiastica complenda sunt ministeria. Negotium enim dei non decet neglegenter
expleri.
Iterum atque iterum de fragmentis domini<I83, f.
21vb>ci corporis demandamus.
V630:
Ut sit calix
domini mundus ne minister incurrat peccatum
Calicem vero ad perferendum sanguinem domini
praeparatum cum
tota ministerii mundicia minister praeparet, ne non bene lotus calix diacono peccatum fiat offerenti, ita cum omni honestate cuncta, quae supra exposuimus, oportet impleri.
Bcan4:
XLVII
P102; BII13: XLVII Quales clerici ad ministerium eligantur
S105: De
electione clericorum
[H.
47] Tales ad ministerium eligantur clerici, qui digne
possint
dominica sacramenta tractare. <E97,
f.
12vb> Melius est enim <BII13, f. 18va> domini
sacerdoti paucos
habere ministros, qui possint digne opus dei exercere, quam multos inutiles,
qui onus
grave ordina<SG670, p. 8a>tori adducant.
BII13: Quod altaris ministri pauci
esse debeant
A principio epistolae usque hunc locum de sacramentis delegavit bene intuendi, ubi <N442, f. 14ra>
<V630, f. 13ra> non
murium <O93, f. 1va> stercora inter fragmenta dominicae
portionis appareant, neque putrida per neglegentiam remaneant <VD38, f. 19vb>
clericorum, et
convenientes, qui accipere sibi medicinam desiderant, putrida, cum
viderint, magis cum ridiculo et fastidio videantur accipere et in peccatum magis decidant per neglegentiam
clericorum.
Bcan4: XLVIII
P102;
BII13:
XLVIII Ut nemo
clericorum quae de sacramentis delegata
sunt neglegere audeat et sacramenta divina nequaquam neglegenter
contrectet
[H. 49]
Quapropter nemo clericorum ultra haec dissimulet aut neglegere <Bcan4, f. 31r> ullatenus
audeat, sed libenter,
quae iussa sunt, expleat, et sacramenta divina <I83, f.
22ra>
nequaquam neglegenter contrectet .
Ideoque
tam iuvenes quam senes de his et de omni conversatione sua ac conversione et poenitentia valde esse <SG670, p.
8b> sollicitos satisque agere, ut haec condigne agant, et de reliquo ornent tam clerici quam saeculares animas suas
ornamentis dignissimis, dogmatibus scilicet veritatis, decore pudicitiae, splendore iustitiae, candore pietatis, aliisque omnibus,
quibus
comptam
decet
esse rationabilem mentem. Tum praeterea <BII13,
f.
18vb> declinare a
consortiis inhonestis
et infidelibus et societates habere fidelium atque illos <S105,
f. 2r> frequentare
conventus, in quibus de pudicitia, de
iustitia, de pietate tractatur. <VD38, f. 20ra> Orare
semper deum ex toto corde et ab ipso petere, quae decet, ipsi gratias agere, veram poenitudinem gerere praeteritorum gestorum, aliquantulum etiam, si
possibile
est, per misericordias pauperum iuvare poenitentiam. Per haec enim
facilior venia <SG670, p. 9a> dabitur et indulgenti
citius
indulgebitur. Quod si provectioris aetatis sit is, qui ad poe<I83, f.
22rb>nitentiam venit, eo magis gratias agere debet deo, quod, postquam fractus est omnis impetus concupiscentiae carnalis, scientia veritatis accepta
BII13: ut
hi qui ad senectutem perveniunt inmensure referant
gratias deo
nulla
ei imminet
pugna certaminis, per quam insurgentes adversus animam reprimat corporis voluptates. Superest ergo ei in agnitione veritatis et misericordiae operibus exerceri, ut afferat fructus dignos poenitentiae nec
putet,
<E97, f. 13ra> quia in temporis longitudine documentum conversionis ostenditur et non in devotionis ac propositi
firmitate. Deo enim manifestae sunt mentes, qui non
temporum
rationem colligit, sed animorum. Ipse enim probat, si, quae agnita veritatis praedicatione non distulit <SG670, p. 9b> neque tempus neglegendo consumpsit,
sed statim et, si dici <BII13, f. 19ra>
potest, eodem
mo<VD38, f. 20rb>mento praeterita perhorrescens futurorum desiderium cepit et in amorem regni caelestis exar<V630,
f.
13b>sit. Propter quod nemo vestrum ultra dissimulet nec retro respiciat, sed ad evangelium regni dei
libenter
accedat.
Bcan4:
XLVIIII
P102;
BII13: XLVIIII
Ut non pauper causa paupertatis non dives pro sollicitudine saeculari non senes qui in
multi temporis
consuetudine male praeventi sunt
differant converti
[H. 49]
Non dicat
pauper, quia, cum dives factus fuero, tunc convertar. Non requi<I83, f. 22va>rit a te
deus pecuniam, sed
animum misericordem et piam mentem.
BII13: de pauperibus divitibus vel
senibus
Neque dives conversionem suam differat pro solli<N442, f. 14rb>citudine
saeculari, dum
cogitat, quomodo dispenset abundantiam frugum. Neque dicat intra semetipsum: Quid faciam? Ubi recondam fructus meos? Neque dicat animae suae: Habes
multa bona reposita in annos multos, epulare et laetare. Nam dicetur ei: Stulte, hac nocte auferetur abs te anima tua, <SG670, p. 10a> et
quae parasti,
cuius erunt? Itaque festinet ad poenitentiam omnis aetas, omnis sexus
<S105, f.
2v> omnisque condicio, ut vitam consequatur aeternam. Iuvenes quidem in eo grati sunt, quod in ipso impetu desideriorum cervices suas iugo subiciunt disciplinae. Senes et ipsi laudabiles, quia multi temporis con<VD38, f. 20va>suetudinem, in qua male praeventi sunt, pro dei timore
commutant.
Nemo ergo differat, nemo cunctetur . <BII13, f. 19rb> Quae enim
causa cunctandi est ad bene agendum? Animus male sibi
conscius, dum
videtur
sibi
nullam poenam pati, credit, quia non iudicet deus, cum abuti patientia dei <Bcan4, f. 31v> et non
intellegere parcentis benignitatem iam sit magna damnatio. <I83, f.
22vb> Unde scriptum est: Maledictus omnis, qui opus dei
neglegenter
agit . Quapropter pastoralis ordinis est infatigabiliter
<SG670, p.
10b> revocare, quicquid ad correctionem populorum, immo magis filiorum spiritalium,
quantum est fas, intellegere, cognoverit pertinere, et
non, quod
absit, cum suo periculo alienae spei, per solam <E97, f.
13rb>
neglegentiam facere detrimentum, sed quod ad generalis salutis exspectat compendium, salubri necesse est providere tractatu.
Bcan4: L
P102;
BII13:
L Quod parum sit homini
religioso non exercere
inimicitias aliorum male
loquendo nisi eas studeat extinguere bene loquendo
[H. 50]
Homini religioso parum esse debet inimicitias aliorum non exercere
vel augere male loquendo, nisi eas etiam exstinguere bene loquendo studuerit. Ecce oris
nostri
bucinam
ad aures omnium personamus, neque se deinceps <VD38, f.
20vb>
excusabit
non monitum, qui , quicquid sequi debeat, tam verbis quam litteris edocetur.
I83:
De his qui in
patrem peccant
Bcan4: LI
De his qui in patrem peccant
P102;
BII13: LI Qualis maledictio eis
inmineat qui in patres peccant
S105: De patrum iniuria
[H. 51]
Qualis autem condemnatio et qualis imminet maledictio eis, qui in patres peccant, divina
nos docet
scriptura. <O93,
f. 1vb> <SG670, p.
11a> Si enim Cham filius Noe, cum vidisset nudum suum patrem, quoniam non cooperuit <BII13, f. 19va> patris
corporalem nuditatem, sed egressus nuntiavit eam fratribus, et illi vestimen<V630, f. 13va>to eam cooperuerunt, ipse quidem Cham et illi, qui ex <I83,
f. 23ra>
eo nati sunt, sub maledictione facti sunt, qui autem cooperuerunt, magnam
benedictionem
meruerunt. Multo magis isti maiore et ampliore condemnatione digni sunt, <S105,
f.
3r> qui patribus obviare aut contra eos insurgere nituntur aut iniuriam vel contumeliam eis inferre moliuntur, quoniam, qui his resistit, deo resistit, et qui eis iniuriam
vel
contumeliam facit, deo, cuius legatione funguntur, facit. Expavit caelum super hoc et horruit amplius
vehementer,
dicit dominus. O
intolerabilem malignitatem,
<N442, f. 14va> o linguam loquentem iniquitatem contra deum et mentem
<VD38, f. 21ra>
in altitudinem cornu extollen<SG670, p.
11b>tem! Et iterum:
Impone, homo, tuae linguae ostium et seram. Cessa cornu in altitudinem
extollens et loquens iniquitatem adversus deum et proximum suum. Quousque
insultas patienti Christo et fratribus?
Bcan4: LII
P102;
BII13:
LII Insinuatio
eorum quae princeps apostolorum
familiarius docuit atque publiciter
[H. 52]
Haec nos familiarius docebat et haec nobis publiciter praedictus magister et instructor atque
ordinator noster
princeps apostolorum Petrus in ecclesia praedicabat exemplum dans, ut
et nos similiter faciamus.
S105: Non detrahendum
Humiliamini,
inquit, in conspectu domini, et exaltabit vos. Nolite detrahere alterutrum, quoniam, qui
detrahit
fratri, aut, qui <BII13,
f. 19vb> iudicat
fratrem suum, detrahit legi et iudicat legem. Qui autem iudicat legem non est factor legis, sed
iudex,
<I83, f. f23rb> unus est enim legislator et iudex, qui potest perdere et liberare. Tu
autem quis
es, qui iudicas proximum? <E97, f. 13va> Non
oportet, praecepit, nos iudicare in <SG670, p. 12a> invicem, sed
magis auxilium ferre.
BII13: ut
non iudicemus in invicem
Vae
erit, inquit, his , qui fratres tribulant, et eis, qui eos
persequuntur.
Vos autem, quanto amplius tribulamini, tanto purgatiores atque beatiores efficiemini, si tamen ipsa tribu<VD38, f.
21rb>latio patienter
fuerit supportata. Quod etiam ipse nos dominus docuit: Beati, qui persecutionem
patiuntur
propter iustitiam. Et idem: Beati eritis, cum vos oderint homines et
persecuti vos fuerint et eiecerint nomen vestrum tamquam malum. Gaudete
in
illa die et exultate, quoniam merces vestra multa est in caelo.
<Bcan4, f. 32r> Unde et ipse ait: Diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota
anima tua
et ex totis viribus <S105,
f. 3v> tuis, et
proximum tuum sicut te ipsum. Non enim, inquit,
diligit recte deum, qui fratrem insequitur, nec diligit proximum, qui
ei detrahit, vel qui illum accusat, quia, quod sibi quis
<SG670, p.
12b> fieri non vult, hoc alteri nullatenus facere debet.
Discite,
filii
mei, inquit, sapientiam et tenetote fidem rectam et amplectimini caritatem, ut non excidatis. Data est enim
vobis a domino potestas et virtus ab altissimo, qui
interrogabit
<V630, f. 13vb> opera vestra et cogitationes <BII13, f. 20ra> scrutabitur vestras. Qui
autem
custodierint
iusti<I83, f. 23va>tiam, iuste iudicabuntur et, qui
crediderint
iusta, invenient, quid respondeant. Semper cavetote praecepit, ne aliquando peccato <VD38, f.
21va> consentiamus et
praetermittamus praecepta dei nostri.
Bcan4: LIII
P102;
BII13:
LIII Ecclesias
per congrua et utilia loca faciendas in
quibus singuli sacerdotes deo
dicati divinis orationibus ponendi sunt
S105: De faciendis ecclesiis et sacerdotum reverentia
[H. 53]
Ecclesias per congrua et utilia facite loca, quae divinis precibus sacrare oportet et in singulis sacerdotes divinis orationibus deo dicatos poni, quos ab omnibus venerari oportet et non a quoquam gravari.
Bcan4: LIIII
praecepta apostolica
P102;
BII13:
LIIII
apostolica praecepta
[H. 54]
Semper vitate mala, et pro animabus vestris ne confundamini <SG670, p. 13a> dicere verum.
Mendacia fugite et veritatem corde proferte, quoniam multos iam supplantavit suspicio. Caritatem semper diligite et fratres adiuvate. Erunt enim, quasi non
sint, et
peribunt <N442, f. 14vb>
viri, qui
contradicunt vobis. Unde et dominus ait: Qui vos audit, me audit, et qui
vos
spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit eum, qui me misit. Et idem: Qui enim non est
adversum
vos, pro vobis est. Quisquis enim potum dederit <E97, f.
13vb> vobis calicem
aquae in nomine meo, quia Christi estis, amen dico vobis, non perdet
mercedem
suam. Et qui scandalizaverit unum ex pusillis credentibus in me, bonum est enim magis, si circumdaretur mola asinaria collo
eius et in
mare <BII13, f.
20rb> mitteretur.
Et
si scan<I83, f. 23vb>dali<VD38, f.
21vb>zaverit te manus
tua, abscide illam, bonum est <SG670, p. 13b> tibi debilem
introire in vitam, quam duas manus habentem ire in
gehennam in ignem inexstinguibilem, <S105, f. 4r> ubi vermis eorum <S105, f. 4r> non moritur, et ignis non exstinguitur. Et si pes tuus te scandalizat, amputa illum, bonum est claudum introire in vitam aeternam, quam duos
pedes
habentem mitti in gehennam ignis inexstinguibilis, ubi vermis eorum non
moritur,
ut
supra. Quod si oculus tuus scandalizat te, eice eum, bonum est tibi luscum introire in regnum dei,
quam duos
oculos habentem mitti in gehennam ignis, ubi vermis eorum non moritur, ut supra. Omnis enim igne salietur et omnis victima salietur. Bonum est
sal, quod,
si sal insulsum fuerit, in quo illud salietis? Habete in vobis sal et
pacem habete inter vos, quia, quis<SG670, p. 14a>quis
vestrum
recte docuerit et iuste vixerit, <O93, f. 2ra> habebit
gloriam. Qui autem secus egerit, indubitanter poenam sustinebit, ideo bona
agere vos
semper oportet, ut bravium vitae aeternae per<VD38, f. 22ra>cipiatis.
His ergo bene parete sententiis, ne quis haec praecepta minime
credat
<V630, f. 14ra> implenda et iudicio dei ignis aeterni tormenta sustineat, quia ecclesiastici operis sacra neglexerit.
Haec igitur, frater <I83, f. 24ra>
Iacobe, de ore
sancti <Bcan4, f. 32v> Petri iubentis audivi.
Bcan4: LV
P102;
BII13:
LV Quod si
quis principis apostolorum Petri praecepta non
custodierit integra anathema sit
[H. 55]
Si quis haec praecepta non integra <BII13, f.
20va>
custodierit, sit anathema usque ad adventum domini nostri Iesu Christi. Haec
praecepta a
sancto Petro apostolo accepi et tibi, carissime frater, insinuare
curavi, ut servare omnia praecipias sine macula. Si quis vero audierit te, utilis erit minister Christi
Iesu. Qui
autem non audierit te, immo loquentem deum per te, ipse sibi damnationem accipiet.
Omnipotens
deus, carissime, sua te protectione custodiat, atque ad caelestis
remunerationem patriae multiplici animarum fructu perducat. Deus te iterum iterumque incolumem custodiat,
reverentissime
frater. Amen. <E97,
f. 14ra> EXPLICIT.
O93,
f. 2ra; V630, f. 14ra; N442, f. 14vb; I83, f. 24ra; VD38, f. 22ra;
SG670, p. 14b; Bcan4, f. 32v;
E97, f. 14ra;
P102; BII13, f. 20va;
P105, f. 4r
©
2004-2006
Karl-Georg Schon
Dieser Text ist urheberrechtlich geschützt. Er steht unter der
GNU Free Documentation License.
Demnach dürfen Sie ihn frei weiter verbreiten und bearbeiten,
vorausgesetzt Sie nennen den Namen des ursprünglichen Autors
und Sie geben auch anderen das Recht den von Ihnen bearbeiteten oder
verbreiteten Text unter den gleichen Bedingungen weiter zu verbreiten.
Im einzelnen finden Sie Bestimmungen der GNU Free Documentation License
unter dem Menüpunkt Lizenz.
Zuletzt
geändert am 25.6.2006
|