[Home]
[Überblick]
Handschriftenverzeichnis

Handschriftenbeschreibungen
[Text]
[Übersetzungen]
[Capitula Angilramni]
[Collectio Danieliana]
[Lizenz]
[Kontakt]
[Links]
[Impressum]
[Inhalt]

Projekt Pseudoisidor

Pseudoisidor

Capitula Angilramni

Collectio Danieliana

Pseudoisidor Teil I

Pseudoisidor Teil II

Pseudoisidor Teil III

1. Clemens-Brief

Inhaltsverzeichnis

3. Clemens-Brief

Die Auflösung der Handschriftensiglen und Hinweise zur Edition finden Sie hier.

2. Clemens-Brief

O93, f. 1ra; V630, f. 12rb; N442, f. 13rb; I83, f. 20va; VD38, f. 18rb; SG670, p. 4a; Bcan4, f. 29v; E97, f. 11vb; P102, BII13, f. 17rb; S105, f. 1r

ITEM1 2 3 EPISTOLA PRAECEPTORUM4 SANCTI CLEMENTIS PAPAE MISSA5 IACOBO FRATRI DOMINI.

Bcan4: XLV

P102; BII13: XLV Quod tribus gradibus commissa sint sacramenta divinorum secretorum6 et quod presbyteri diaconi atque ministri sacramenta ecclesiastica sollicite absque7 neglegentia peragant

[H. 45] Clemens Romanae ecclesiae praesul Iacobo <E97, f. 12ra> carissimo8 Hierosolimorum episcopo.

Quoniam sicut a beato9 Petro apostolo accepimus omnium apostolorum patre, qui claves regni caelestis accepit10, aequaliter tenere debemus de sacramentis, quae geruntur in sanctis, te ex ordine nos decet11 instruere. Tribus12 enim gradibus commissa sunt sacramenta divinorum13 secretorum, id est presbyter14, diaconus et minister15, cum timore et16 tremore clericorum17 reliquias corporis dominici debent18 custodire fragmentorum19, <SG670, p. 4b> ne qua20 putredo21 in sacrario inveniatur, et22 si23 neglegenter <BII13, f. 17va> agendo24 portioni25 corporis et26 sanguinis domini27 28 nostri Iesu Christi29 presbyter30 minora non curet31 admonere officia, gravi anathemate percussus32 digna33 humiliationis plaga feriatur34 35. Certe36 37 tanta <N442, f. 13va> in altario38 holocausta39 offerantur, quanta populo sufficere <VD38, f. 18va> debeant. Quod si remanserint, in crastina40 non reserventur41, sed cum42 timore et tremore clericorum et43 diligentia consumantur.

VD38: De acceptione corporis domini

Qui autem residua corporis domini, quae in sacrario relicta sunt, consumunt, non statim ad com<Bcan4, f. 30r>munes accipien<I83, f. 20vb>dos

I83: De dominico corpore veniens ad digestum

BII13: de domini corpore quid agendum sit

cibos44 conveniant, ne45 putent sanctae portioni commisceri46 cibum, qui per aqualiculos47 48 degestus49 in secessum funditur. Si igitur mane dominica portio50 editur, usque ad sextam ieiunent mini<S670, p. 5a>stri, qui eam51 consumpserint52, et si tertia vel quarta hora acceperint, ieiunent usque ad vesperum53. Sic secreta sanctificatione aeterna custodienda sunt sacramenta.

De54 vasis sane55 56 sacris <V630, f. 12va> ita gerendum est: altaris palla, cathedra, candelabrum et velum, si fuerint vetustate consumpta, incendio57 dentur, quoniam non licet ea, quae in sanctuario fuerint58, male tractari59, sed incendio universa tradantur60. Cineres quoque eorum in baptisterio61 inferantur, ubi nullus transitum62 habeat, aut in pariete aut in fossis pavimentorum iactentur, ne introeuntium <O93, f. 1rb> pedibus inquinentur. Nemo63 per ignorantiam clericus palla mortuum credat obvolvendum64, aut diaconus scapulas ope<VD38, f. 18vb>rire velit, quae fuit in altare65 66 <BII13, f. 17vb> aut certe, quae data est in mensam67 domini. Qui haec fecerit <E97, f. 12rb> vel leviter quasi nihil <S670, p. 5b> et neglegenter habuerit ministeria68, diaconus triennio sexque69 mensibus

BII13: de penitentia penitenda presbyteri vel diaconi qui [folgen ca. drei Wörtern nicht lesbar]

a dominico70 erit altari gravi percussus anathemate71 72. <I83, f. 21ra> Quod si clericum73 presbyter non admonuerit74, decem annis et quinque mensibus excommunicatus sit, propter quod de dominicis sacramentis subiectiora75 sibi non admonuerit76 ministeria, et postea cum grandi humilitate matri reconcilietur ecclesiae. Pallas77 78 vero et vela, quae in sanctuarii79 sordidata fuerint80 ministerio, diaconi cum humilibus ministris intra sacrarium81 lavet82 83 non eicientes foras a secretario84 velamina85 dominicae mensae, ne forte pulvis dominici corporis male86 decidat87, sindone foris abluant88, et erit haec89 operanti peccatum, idcirco intra90 sacrarium91 ministris praecipimus92 cum diligentia custodire. Sane93 pelvis94 nova comparetur, et praeter95 hoc96 nihil <SG670, p. 6a> aliud tangat. Sed non ipsa pelvis velis apponatur lavandis97, quae ad dominici altaris cultum pertinent98, pallae99 100 in alia pelve101 laventur et in alia vela ianuarum102. Etiam cura sit ostiariis <VD38, f. 19ra> ex admonitione103 maiorum104, ne quis neglegens aut105 ignarus ad velum ianuae domus domini manus incognite106 tergat, sed statim coercitus107 108 discat109 omnis homo, quia velum atrii110 domus domini111 est. Praecipimus112 etiam, ne113 cum114 extero ecclesiae115 sive laico <I83, f. 21rb> <BII13, f. 18ra> de fragmentis oblationum domini116 ponatur ad mensam. Unde scis117 tu, qui passim sacrarii <N442, f. 13vb> panes indignis impendis118, unde nosti, si a mulieribus mundi sunt? Hinc et David ab119 Abimelech sacerdote interrogatus120, cum panes sibi ad comedendum121 posceret, si mundus esset a muliere, cum se mundum ante triduum profiteretur, panes propositionis122 mandu<SG670, p. 6b> cavit.

Bcan4: XLVI

P102; BII13: XLVI Qui sint eligendi ad (ad korr. aus a P102) dominica ministeria et quibus non sit accedendum ad tabernaculum feminae nec ei fabulandum Item de mundicia calicis

[H. 46] Ad123 124 125 dominica autem126 mysteria127 tales eligantur128, qui ante ordinationem coniuges129 <V630, f. 12vb> <Bcan4, f. 30v> suas noverint130.

S105: Qui post ordinatus intrat uxoris cubile

Quod si post ordinationem ministro contigerit131 proprium132 invadere cubile133 uxoris, sacrarii non intret134 limina, nec sacrificii135 portitor136 fiat, nec altare contingat, nec ab offerentibus137 holocausti oblationem suscipiat, nec ad domini138 corporis portionem accedat139, <E97, f. 12va>

S105: Qui sindones vendit altaris

aquam140 se141 sacerdotum142 porrigat manibus143, ostia forinsecus claudat, minora gerat144 offi<VD38, f. 19rb>cia, urceum145 sane146 ad altare147 suggerat148 149.

Si150 forte quispiam presbyter sive diaconus sacrarii sindonem151 152 153 vel154 velum subtracta155 vendiderit, Iudae156 similis aestimabitur Scariothis157, qui propter cupiditatem fecerit hoc opus, noverit se <SG670, p. 7a> supradicti158 Iudae suscepturum poenam159.

N442; VD38: Non licere solis clericis cum mulieribus loqui

S105: A colloquio feminarum abstinendum

Clericus160 vero161 solus ad <I83, f. 21va> feminae tabernaculum non accedat nec properet neque sine maioris natu <BII13, f. 18rb> principis162 iussione. Nec presbyter solus cum sola femina fabulas misceat163, nec

BII13: unleserliche Rubrik

archidiaconus aut164 diaconus sub praetextu humilitatis165 officii frequentet166 domicilia matronarum aut forte per clericos aut domesticos167 eius168 matronae mandent169 secretim170 aliquid171. Si172 cognitum173 fuerit, et ille deponatur et illa a liminibus arceatur ecclesiae. Sed174 si forte aliqua intercessio fuerit, episcopo suggeratur. Et si talis175 est176, ad quam debeat ire, pro interventu ipse pergat. Sin177 autem, de latere suo178 dirigat, cum duobus aut tribus, qui hoc debeat179 sanare180. Sane181 ad visitandam mulierem infirmam nullus clericus ingrediatur, nisi182 cum duobus aut tribus. Nemo183 tamen cum extranea <SG670, p. 7b> habitet femina, <VD38, f. 19va> nisi soror aut184 proxima fuerit, et hoc cum magna sollicitudine fiat. Non185 ignoramus malicias186 satanae. <S105, f. 1v> Universa haec cum mansuetudine ecclesiastica complenda sunt ministeria187. Negotium enim dei non decet neglegenter expleri.

Iterum188 atque189 iterum de fragmentis domini<I83, f. 21vb>ci190 corporis demandamus.

V630: Ut sit calix domini mundus ne minister incurrat peccatum

Calicem191 vero ad perferendum sanguinem domini praeparatum cum tota ministerii mundicia minister praeparet, ne non bene lotus192 calix193 diacono194 peccatum195 fiat196 offerenti, ita cum omni honestate197 cuncta198, quae supra exposuimus, oportet impleri199.

Bcan4: XLVII

P102; BII13: XLVII Quales clerici ad ministerium eligantur

S105: De electione clericorum

[H. 47] Tales ad ministerium eligantur clerici, qui digne possint dominica sacramenta tractare. <E97, f. 12vb> Melius200 est enim <BII13, f. 18va> domini sacerdoti paucos habere ministros, qui possint201 digne opus dei exercere, quam multos inutiles, qui onus grave ordina<SG670, p. 8a>tori adducant202.

BII13: Quod altaris ministri pauci esse debeant

A203 principio epistolae204 usque205 hunc206 locum de sacramentis delegavit bene intuendi207, ubi <N442, f. 14ra> <V630, f. 13ra> non murium <O93, f. 1va> stercora inter fragmenta dominicae portionis208 appareant, neque putrida per neglegentiam209 remaneant <VD38, f. 19vb> clericorum, et convenientes, qui accipere sibi medicinam desiderant, putrida, cum viderint, magis cum ridiculo210 et211 fastidio videantur accipere et212 in peccatum magis decidant per neglegentiam clericorum.

Bcan4: XLVIII

P102; BII13: XLVIII Ut nemo clericorum quae de sacramentis delegata sunt neglegere audeat et sacramenta divina nequaquam neglegenter contrectet

[H. 49] Quapropter213 nemo clericorum ultra haec dissimulet214 aut neglegere215 216 <Bcan4, f. 31r> ullatenus audeat, sed libenter, quae iussa sunt, expleat, et sacramenta divina <I83, f. 22ra> nequaquam neglegenter contrectet217 218.

Ideoque tam iuvenes quam senes de his et de omni conversatione sua ac219 conversione220 et poenitentia valde esse <SG670, p. 8b> sollicitos221 satisque agere, ut222 haec condigne agant223, et de reliquo224 ornent tam clerici quam saeculares animas suas ornamentis dignissimis, dogmatibus scilicet225 veritatis, decore pudicitiae, splendore226 iustitiae, candore pietatis, aliisque omnibus, quibus comptam227 decet228 esse rationabilem mentem. Tum229 praeterea <BII13, f. 18vb> declinare a consortiis inhonestis et infidelibus et societates habere fidelium atque illos230 <S105, f. 2r> frequentare conventus, in quibus de pudicitia, de iustitia, de pietate tractatur. <VD38, f. 20ra> Orare semper deum231 ex toto corde et ab ipso petere232, quae decet, ipsi gratias agere233, veram poenitudinem gerere234 praeteritorum gestorum, aliquantulum etiam, si possibile est, per misericordias pauperum iuvare poenitentiam. Per haec enim facilior venia <SG670, p. 9a> dabitur et indulgenti citius indulgebitur. Quod235 si provectioris aetatis sit is236, qui ad poe<I83, f. 22rb>nitentiam venit, eo237 238 magis gratias agere239 debet deo, quod, postquam fractus240 est omnis impetus concupiscentiae241 carnalis, scientia242 veritatis accepta

BII13: ut hi qui ad senectutem perveniunt inmensure referant gratias deo

nulla ei imminet243 pugna certaminis, per244 quam insurgentes245 adversus animam reprimat246 corporis voluptates. Superest ergo ei247 in agnitione veritatis248 et misericordiae operibus exerceri249, ut afferat fructus dignos poenitentiae nec putet, <E97, f. 13ra> quia in temporis250 longitudine documentum conversionis251 ostenditur et non in devotionis ac propositi firmitate252. Deo enim manifestae sunt mentes, qui non temporum rationem colligit, sed animorum. Ipse enim probat, si, quae253 agnita254 255 veritatis256 praedicatione non distulit <SG670, p. 9b> neque tempus neglegendo consumpsit, sed statim257 et, si dici <BII13, f. 19ra> potest, eodem mo<VD38, f. 20rb>mento258 praeterita perhorrescens futurorum desiderium259 cepit260 et in amorem regni caelestis exar<V630, f. 13b>sit. Propter261 quod nemo vestrum ultra dissimulet262 nec263 retro respiciat, sed ad evangelium regni dei libenter accedat.

Bcan4: XLVIIII

P102; BII13: XLVIIII Ut non pauper causa paupertatis non dives pro sollicitudine saeculari264 non senes qui in multi265 temporis consuetudine male praeventi sunt differant converti

[H. 49] Non dicat pauper, quia266, cum267 dives factus fuero, tunc convertar. Non requi<I83, f. 22va>rit a te deus pecuniam, sed animum268 misericordem269 et piam mentem.

BII13: de pauperibus divitibus vel senibus

Neque270 dives conversionem suam differat271 pro solli<N442, f. 14rb>citudine saeculari, dum cogitat, quomodo272 dispenset abundantiam frugum. Neque dicat intra273 semetipsum: Quid faciam? Ubi recondam274 fructus meos? Neque dicat animae suae: Habes multa275 bona reposita in annos multos, epulare276 et laetare. Nam dicetur277 ei: Stulte, hac nocte278 auferetur279 abs280 te anima tua, <SG670, p. 10a> et quae parasti, cuius erunt? Itaque281 festinet282 ad poenitentiam omnis aetas, omnis sexus <S105, f. 2v> omnisque condicio, ut vitam consequatur283 aeternam. Iuvenes quidem in eo grati284 sunt285, quod in ipso impetu desideriorum286 cervices suas iugo subiciunt disciplinae. Senes287 et ipsi laudabiles, quia288 multi temporis con<VD38, f. 20va>suetudinem289, in qua male praeventi sunt, pro dei timore commutant. Nemo ergo differat, nemo cunctetur290 291. <BII13, f. 19rb> Quae enim causa cunctandi292 est ad bene agendum? Animus male sibi conscius, dum videtur293 sibi294 nullam poenam pati, credit, quia non iudicet deus, cum abuti295 patientia296 dei297 <Bcan4, f. 31v> et non intellegere298 parcentis299 benignitatem iam sit300 magna damnatio. <I83, f. 22vb> Unde scriptum est: Maledictus omnis, qui opus dei neglegenter agit301 302. Quapropter303 pastoralis ordinis est infatigabiliter <SG670, p. 10b> revocare304, quicquid ad correctionem305 populorum, immo magis filiorum spiritalium, quantum est306 fas, intellegere, cognoverit pertinere, et non, quod absit, cum suo periculo alienae spei, per solam <E97, f. 13rb> neglegentiam facere detrimentum, sed quod ad307 generalis salutis308 exspectat309 310 compendium311, salubri necesse est providere tractatu.

Bcan4: L

P102; BII13: L Quod parum sit homini religioso312 non exercere inimicitias aliorum male loquendo nisi eas studeat extinguere313 bene loquendo

[H. 50] Homini314 315 religioso316 317 parum318 esse debet inimicitias aliorum non exercere vel augere319 male loquendo, nisi eas320 etiam321 exstinguere bene loquendo studuerit. Ecce oris nostri bucinam322 ad aures omnium personamus, neque se deinceps <VD38, f. 20vb> excusabit323 non monitum, qui324 325, quicquid326 sequi debeat, tam327 verbis quam litteris edocetur.

I83: De his qui in patrem peccant

Bcan4: LI De his qui in patrem peccant

P102; BII13: LI328 Qualis maledictio eis inmineat qui in patres peccant329

S105: De patrum iniuria

[H. 51] Qualis330 autem condemnatio et qualis331 imminet332 maledictio eis, qui in patres peccant, divina nos docet scriptura. <O93, f. 1vb> <SG670, p. 11a> Si enim Cham filius Noe, cum vidisset333 nudum suum patrem, quoniam non cooperuit334 <BII13, f. 19va> patris corporalem335 nuditatem, sed egressus nuntiavit eam336 337 fratribus, et illi vestimen<V630, f. 13va>to eam cooperuerunt338, ipse quidem Cham et illi, qui ex <I83, f. 23ra> eo nati sunt, sub maledictione339 facti sunt, qui autem cooperuerunt, magnam benedictionem meruerunt. Multo magis isti340 maiore341 et ampliore condemnatione342 digni sunt, <S105, f. 3r> qui patribus343 obviare344 345 aut contra eos insurgere nituntur aut346 iniuriam347 vel contumeliam eis inferre moliuntur348, quoniam, qui his349 resistit, deo resistit, et qui eis iniuriam vel contumeliam facit350, deo, cuius legatione funguntur351, facit352. Expavit caelum super hoc et horruit amplius vehementer, dicit dominus. O intolerabilem malignitatem, <N442, f. 14va> o linguam353 loquentem354 iniquitatem contra deum et mentem <VD38, f. 21ra> in altitudinem355 cornu extollen<SG670, p. 11b>tem! Et iterum: Impone, homo, tuae linguae ostium et seram. Cessa cornu in altitudinem extollens et loquens iniquitatem356 adversus deum et proximum suum357. Quousque insultas358 359 patienti Christo et fratribus?

Bcan4: LII

P102; BII13: LII Insinuatio eorum quae princeps apostolorum familiarius docuit atque360 publiciter361

[H. 52] Haec362 nos363 familiarius docebat et haec364 nobis365 publiciter366 praedictus magister et instructor atque ordinator noster princeps apostolorum Petrus in ecclesia praedicabat exemplum dans, ut et nos similiter faciamus.

S105: Non detrahendum

Humiliamini, inquit, in conspectu domini, et exaltabit vos367. Nolite detrahere alterutrum, quoniam, qui detrahit fratri, aut, qui <BII13, f. 19vb> iudicat fratrem suum, detrahit legi et iudicat legem. Qui368 autem iudicat legem non est factor legis, sed iudex, <I83, f. f23rb> unus est enim legislator369 370 et iudex, qui potest perdere et liberare. Tu autem quis es, qui iudicas371 proximum? <E97, f. 13va> Non oportet372, praecepit373, nos iudicare in374 <SG670, p. 12a> invicem, sed magis auxilium375 ferre.

BII13: ut non iudicemus in invicem

Vae erit, inquit, his376 377, qui fratres tribulant, et eis, qui eos persequuntur. Vos autem, quanto378 amplius tribulamini, tanto379 purgatiores380 atque beatiores efficiemini381, si tamen ipsa tribu<VD38, f. 21rb>latio patienter fuerit supportata. Quod382 etiam ipse nos383 384 dominus docuit: Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam. Et idem: Beati eritis, cum vos oderint homines et persecuti vos fuerint et eiecerint nomen vestrum tamquam malum. Gaudete in385 illa die et exultate, quoniam merces vestra multa est in caelo. <Bcan4, f. 32r> Unde et386 ipse ait: Diliges387 dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex totis viribus <S105, f. 3v> tuis, et proximum tuum sicut te ipsum. Non enim, inquit, diligit recte deum, qui fratrem insequitur, nec diligit proximum, qui ei detrahit, vel388 qui illum accusat, quia, quod sibi quis <SG670, p. 12b> fieri non vult, hoc alteri nullatenus facere debet. Discite, filii389 mei, inquit, sapientiam et tenetote390 fidem rectam et amplectimini391 caritatem, ut non excidatis. Data est enim vobis392 a domino potestas et virtus ab altissimo, qui interrogabit393 <V630, f. 13vb> opera vestra et cogitationes <BII13, f. 20ra> scrutabitur394 vestras. Qui autem custodierint395 iusti<I83, f. 23va>tiam, iuste iudicabuntur et, qui crediderint iusta, invenient396, quid respondeant. Semper cavetote397 praecepit, ne398 aliquando peccato <VD38, f. 21va> consentiamus et praetermittamus praecepta dei nostri.

Bcan4: LIII

P102; BII13: LIII Ecclesias per congrua et utilia loca faciendas in quibus singuli399 sacerdotes deo dicati divinis orationibus ponendi sunt

S105: De faciendis ecclesiis et sacerdotum reverentia

[H. 53] Ecclesias400 401 per congrua et utilia facite loca, quae402 divinis precibus sacrare403 oportet et in singulis sacerdotes divinis404 orationibus deo dicatos405 poni, quos ab omnibus venerari oportet et non a406 quoquam gravari407.

Bcan4: LIIII praecepta apostolica

P102; BII13: LIIII apostolica408 praecepta

[H. 54] Semper vitate409 410 mala, et pro411 animabus vestris ne confundamini412 <SG670, p. 13a> dicere verum. Mendacia413 fugite et veritatem414 corde proferte415, quoniam multos iam supplantavit416 suspicio. Caritatem semper diligite417 et fratres adiuvate. Erunt enim, quasi non sint, et peribunt <N442, f. 14vb> viri, qui contradicunt vobis. Unde et418 dominus ait: Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit419 eum, qui me misit. Et idem: Qui enim non est adversum vos, pro vobis est. Quisquis420 enim potum dederit <E97, f. 13vb> vobis calicem aquae in nomine meo, quia Christi estis, amen dico vobis, non perdet mercedem421 suam. Et qui scandalizaverit unum ex422 pusillis423 credentibus in me, bonum est424 enim425 magis, si circumdaretur mola asinaria collo eius et in mare <BII13, f. 20rb> mitteretur.

Et si scan<I83, f. 23vb>dali<VD38, f. 21vb>zaverit te manus tua, abscide illam, bonum est426 <SG670, p. 13b> tibi debilem introire427 in vitam, quam duas manus habentem ire in gehennam in428 ignem inexstinguibilem429, <S105, f. 4r> ubi vermis eorum <S105, f. 4r> non moritur430, et ignis non exstinguitur431. Et si pes tuus te432 433 scandalizat, amputa illum, bonum434 est435 claudum introire in vitam aeternam, quam duos pedes habentem mitti in gehennam ignis inexstinguibilis, ubi vermis eorum non moritur436, ut437 supra. Quod si oculus tuus scandalizat te, eice438 eum439, bonum est tibi luscum introire in regnum dei, quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis, ubi vermis440 eorum non moritur441, ut442 supra. Omnis enim igne443 salietur et omnis victima salietur. Bonum est sal, quod, si sal insulsum fuerit, in quo illud salietis? Habete in vobis sal et pacem habete inter vos, quia, quis<SG670, p. 14a>quis vestrum recte docuerit et iuste vixerit, <O93, f. 2ra> habebit gloriam444. Qui445 autem secus446 egerit447, indubitanter poenam sustinebit, ideo bona agere vos semper oportet, ut bravium448 vitae449 aeternae per<VD38, f. 22ra>cipiatis. His ergo bene parete450 sententiis, ne quis haec praecepta minime credat <V630, f. 14ra> implenda et iudicio dei ignis aeterni451 tormenta sustineat, quia452 453 ecclesiastici454 operis sacra neglexerit.

Haec455 igitur, frater <I83, f. 24ra> Iacobe, de ore sancti <Bcan4, f. 32v> Petri iubentis audivi456.

Bcan4: LV

P102; BII13: LV Quod si quis principis apostolorum Petri praecepta non custodierit integra anathema sit

[H. 55] Si quis457 haec praecepta non integra <BII13, f. 20va> custodierit, sit458 anathema usque ad459 adventum domini nostri Iesu Christi. Haec praecepta a sancto Petro apostolo accepi et tibi, carissime frater, insinuare curavi, ut servare460 omnia praecipias sine macula. Si quis vero461 audierit te, utilis erit minister Christi Iesu. Qui autem non audierit te, immo loquentem462 deum per te, ipse sibi damnationem accipiet463.

Omnipotens deus, carissime, sua te protectione custodiat, atque ad caelestis remunerationem patriae464 multiplici animarum fructu perducat. Deus te465 iterum iterumque incolumem custodiat, reverentissime frater. Amen. <E97, f. 14ra> EXPLICIT466.

O93, f. 2ra; V630, f. 14ra; N442, f. 14vb; I83, f. 24ra; VD38, f. 22ra; SG670, p. 14b; Bcan4, f. 32v; E97, f. 14ra; P102; BII13, f. 20va; P105, f. 4r


1 INCIPIT SG670

2 Überschrift] fehlt I83; P102

3 ITEM - sibi ad comedendum fehlt wegen Blattverlusts S105

4 PRAECEPTORUM fehlt SG670

5 MISSA IACOBO FRATRI DOMINI] DE REVERENTIA SACRAMENTORUM VASORUMQUE VEL PALLARUM SACRARUM SEU CETERIS OBSERVATIONIBUS ECCLESIASTICIS SG670

6 saecraetorum korr. aus sacratorum P102

7 absque korr. aus aeque P102

8 carissimo] karissimo et N442; karissimo korr. aus karissim N442

9 beato korr. aus beto VD38

10 accepit korr. aus accipit V630

11 docet VD38

12 am Rande Nota V630; am Rande drei Punkte N442

13 divinorum korr. aus divinarum V630

14 presbyter, diaconus et minister] presbytero diacono et ministro qui V630; E97; presbytero diacono et ministro I83; Bcan4; presbytero diacono et ministro Hi SG670

15 ministri N442

16 et tremore fehlt P102; BII13

17 clerici I83; Bcan4; clericorum fehlt SG670

18 debet VD38; P102

19 fragmentorumque SG670

20 qua korr. aus quo O93

21 putredo in korr. aus putredo SG670

22 et si] ne cum V630; E97; et si korr. aus et Bcan4

23 si fehlt I83; SG670

24 agitur V630; E97; agatur nec I83; SG670; Bcan4

25 portioni] de portione VD38; portionem P102; portione BII13

26 et sanguinis fehlt V630; VD38; E97; P102; BII13

27 domini] domini gravis inferatur iniuria Communio enim corporis domini korr. aus domini V630; domini gravis inferatur iniuria comminutio (Communitio, am Rande vel communicatio SG670) enim corporis domini I83; SG670; E97

28 domini nostri iesu christi korr. aus domini Bcan4

29 Christi] Christi si neglegenter erogetur et V630; E97; Christi si neglegenter agatur et (et] qui korr. aus et SG670) I83; SG670; Christi] christi gravis inferatur iniuria comminutio enim domini nostri iesu christi si neglegenter agatur et Bcan4

30 presbyter minora fehlt SG670

31 curat N442; I83; VD38; SG670; Bcan4; P102; BII13

32 percussus fehlt V630; perculsus pro iudicio I83; SG670; Bcan4

33 digna humiliationis plaga] plaga humiliationis digna E97

34 am Rande percutiatur VD38

35 feriatur korr. aus feriantur SG670

36 am Rande z V630

37 Certe] Certe et korr. aus Certe SG670

38 altario korr. aus altaria O93; altari SG670; BII13

39 holocausto Bcan4

40 crastinum SG670; crastino korr. aus crastina E97

41 reserverentur VD38

42 cum fehlt P102

43 et fehlt SG670

44 am Rande Nota I83

45 nec SG670; E97

46 commisceri korr. aus commiscere V630; commiscere I83; VD38; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13

47 am Rande ventriculos V630

48 aqualicos P102

49 digestus korr. aus degestus V630; digestus I83; SG670; Bcan4; E97; P102

50 portio editur] porrigitur SG670

51 eum I83

52 consumpserunt VD38; P102; BII13; consumpserant korr. aus consumpserint SG670

53 vesperum Sic korr. aus vesperum O93

54 am Rande z V630; am Rande drei Punkte N442

55 sive VD38; BII13; sive korr. aus sanę Bcan4; sive, interlinear suo P102

56 sane sacris] sacris sane E97

57 incendio korr. aus incendia E97

58 fuerunt SG670

59 tractari korr. aus tractati V630

60 tradantur korr. aus trandantur VD38

61 baptisterium VD38; P102; BII13

62 transitum habeat] transitus habeatur I83; SG670; Bcan4; BII13

63 am Rande z V630

64 obvelvendum P102

65 interlinear vel ri E97

66 altari VD38; P102; BII13

67 mensa P102; mensam korr. aus mesam BII13

68 ministeria] divina mysteria V630; E97; ministerium VD38; P102; BII13; ministerio I83; Bcan4; mysterii SG670

69 sexque] et sex SG670

70 dominico] dominico alienus V630; E97

71 am Rande Gl. perditione V630

72 anathemate] anathemate removendus SG670

73 clericos I83; SG670; Bcan4

74 commonuerit V630; E97; amoverit P102

75 subiecta V630; E97; subiecta, am Rande vel subiectiores SG670

76 commonuerit V630; E97; amonuerit VD38; amoverit P102

77 am Rande Gl. vestis superior V630; am Rande z V630

78 Palla E97

79 sanctuario V630; VD38; Bcan4; E97; P102; sacrarium] sacrarium et P102

80 fuerint korr. aus fuerant O93

81 sacrarium lavet non eiecientes foras a secretario] sacrarium lavent non eiecientes foras a sacrario et korr. aus sacrarium et VD38; sacrarium et P102

82 lavent I83; VD38; SG670; Bcan4; lavet] lavent et BII13; laventur E97

83 lavet non eicientes foras a secretario fehlt O93; N442; lavet non eicientes foras a secretario] et P102

84 sacrario I83; VD38; SG670; Bcan4; BII13

85 velamine Bcan4

86 male decidat korr. aus maledicebat P102

87 decidat] decidat a V630; decidat korr. aus decedat VD38; decidat korr. aus decebat P102

88 abluto V630; delata I83; SG670; Bcan4; BII13; delata korr. aus abluant VD38; abluta E97

89 haec N442; I83; SG670; Bcan4; haec] hec non P102

90 intra sacrarium] in sacrario I83; SG670; Bcan4

91 sacrarium korr. aus sacrium V630

92 praecipimus] praecipimus haec sancta V630; E97

93 Sin VD38; P102

94 am Rande Pelvis vas ad pedes lavandos V630

95 praeter] pręparetur ad SG670

96 haec V630; E97

97 lavandis] lavandis nisi P102; BII13

98 pertinet SG670

99 pallea O93; I83; Palla VD38; Pallia Bcan4

100 pallae in alia pelve laventur et in alia vela ianuarum. Etiam] Pallę altaris solę in ea laventur De velis autem ianuarum V630; E97

101 pelve korr. aus pelle Bcan4

102 ianuarum korr. aus inuarum Bcan4

103 amonitione I83

104 maior O93; maioris VD38; P102; BII13

105 aut korr. aus au V630

106 incondite V630; incognitate VD38

107 am Rande prohibitur VD38

108 coertius Bcan4

109 discat korr. aus dicat Bcan4

110 atrii fehlt V630

111 domini] domini sanctum V630; I83; SG670; Bcan4; E97

112 am Rande z V630

113 me I83

114 unquam E97

115 ecclesiae fehlt BII13

116 domini fehlt SG670

117 sis korr. aus scis I83; scis korr. aus sis VD38; sis Bcan4

118 am Rande tribuis VD38

119 a O93; ad I83; VD38

120 interrogatur VD38; P102; BII13

121 conmedendum Bcan4; dendum S105 (S105 setzt ein)

122 propositionis korr. aus propositiones V630; E97

123 am Rande z V630; am Rande Nota N442; am Rande drei Punkte N442

124 Ad] Ministri altaris presbiteri sive diaconi ad I83; SG670; Bcan4; S105

125 Ad korr. aus A E97

126 autem fehlt N442; I83; VD38; SG670; Bcan4; P102; BII13; S105

127 mysteria fehlt I83; SG670; Bcan4; S105; ministeria VD38; E97; P102; BII13

128 eligantur] eligantur officia I83; SG670; Bcan4; S105

129 coniugen Bcan4

130 reliquerunt I83; SG670; Bcan4; S105; reliquerunt korr. aus noverint P102

131 contingerit Bcan4; BII13

132 propriae I83; SG670; Bcan4; S105

133 cubili I83

134 intret korr. aus intet P102

135 sacrarii SG670; S105

136 portitor korr. aus portior O93; S105

137 offerendibus I83; Bcan4

138 dominici V630; I83; VD38; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13; S105

139 accedat] accedat nec V630; accedat sed E97

140 aqua, am Rande al. sed aquam tantum O93; aquam] aquam tantum E97

141 se fehlt V630; I83; VD38; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13; S105

142 sacerdotibus V630; E97

143 manibus] ad manus sed V630; ad manus E97

144 am Rande agat VD38

145 am Rande urceum sane ad salutarem calicem non suggerat P102

146 sane] sane calicem V630

147 altare] salutare non V630; salutarem calicem non I83; altare vel calicem non SG670; S105; altare calicem non korr. aus salutarem calicem non Bcan4

148 am Rande subministrat VD38

149 sufferat V630

150 am Rande z V630; am Rande drei Punkte N442

151 am Rande Gl. velam in lineum feminarum V630

152 sindones I83; SG670; Bcan4; S105

153 sindonem vel] sindones vel korr. aus sindones Bcan4

154 vel velum] velut I83

155 subtracta korr. aus subtrata N442; subtracte I83; subtractam VD38; subtractum korr. aus subtracta Bcan4; subtractum P102; BII13

156 am Rande si quis ex ministris fur extiterit BII13

157 scariothi I83; Bcan4; BII13

158 supradicto O93

159 poenam] poenam Clericus vero solus ad feminę tabernaculum non properet nec accedat sine maioris principis iussione aut presbyter solus cum sola adiungatur sed duobus adductis testibus visitet infirmam E97

160 am Rande z V630; am Rande drei Punkte N442

161 vere I83

162 principis korr. aus principiis N442; principis korr. aus principes P102; S105

163 misceatur N442

164 aut diaconus fehlt VD38; P102

165 humilitatis] humilitatis vel E97

166 frequenter I83; Bcan4; BII13; frequentent SG670; S105

167 domesticos eius korr. aus domesticos Bcan4

168 eius fehlt I83; SG670; S105

169 mandet P102; BII13

170 secretum Bcan4; S105; secreti VD38; P102

171 aliquid Si cognitum fuerit, et ille deponatur et illa a liminibus arceatur ecclesiae korr. aus aliquid O93

172 am Rande Nota V630

173 ignitum I83; agnitum SG670; Bcan4; S105

174 Sed si korr. aus Sed S105

175 talis est korr. aus talis SG670

176 est fehlt S105

177 Si VD38; P102; BII13

178 suo korr. aus suae V630

179 debeant V630; VD38; E97; P102; BII13

180 scire VD38; P102; BII13

181 am Rande z V630

182 nisi korr. aus si N442

183 am Rande z V630

184 aut korr. aus au VD38; et SG670

185 Non] non enim korr. aus non VD38

186 malicias korr. aus malicia I83

187 misteria Bcan4

188 am Rande z V630

189 at I83

190 domini V630; dominici korr. aus dominicis I83

191 Calicem vero korr. aus Calicem S105

192 lotus] lotus dei I83; SG670; Bcan4; BII13; S105

193 calix diacono korr. aus calix Bcan4

194 diacono fehlt I83; SG670; S105

195 peccatum korr. aus peccato P102

196 faciat I83; SG670; Bcan4; S105

197 honestitate VD38

198 cunta VD38

199 implere SG670; S105

200 am Rande CLERICIS Nota Bcan4

201 possint korr. aus possit N442; possunt SG670; S105

202 adducunt P102

203 am Rande GL. V630

204 eclesia korr. aus eclesiae SG670; ęcclesię E97; S105; epistolae] epistulae eius BII13

205 usque] usque ad N442; usque in I83; SG670; Bcan4; S105

206 huc VD38; P102

207 tuendis I83; SG670; Bcan4; S105; intuenti VD38; P102; BII13; intuendis E97

208 partionis I83

209 neglentiam VD38

210 riduculo VD38

211 et fastidio fehlt P102; BII13

212 et fehlt P102; BII13

213 Quapropter nemo] Qua nemo propter Bcan4

214 am Rande neglegat contemnat VD38

215 neglegenter Bcan4

216 neglegere ullatenus audeat] ullatenus audeat neglegere E97

217 interlinear peragat VD38

218 contractent SG670; contractet Bcan4; contrectent S105

219 a P102

220 conversione korr. aus conversatione S105

221 sollicitos] sollicitos oportet V630; E97; sollicitos decet korr. aus sollicitos SG670

222 et I83; Bcan4

223 agant korr. aus ageant O93

224 relico Bcan4

225 scilicet korr. aus si licet I83

226 splendore] splendore eius VD38

227 am Rande ornatam VD38

228 decet esse] esse decet E97

229 am Rande drei Punkte N442; interlinear deinde VD38

230 illos korr. aus illis VD38

231 dominum SG670; S105

232 petere korr. aus petre VD38

233 agere veram poenitudinem gerere korr. aus agere N442

234 interlinear agere VD38

235 am Rande z V630

236 is fehlt O93; is korr. aus us P102

237 interlinear tantum VD38

238 eo korr. aus eos Bcan4

239 agaere korr. aus agare P102

240 fractus korr. aus factus SG670

241 conpiscentiae S105

242 scientiae O93; N442

243 interlinear instat VD38

244 p VD38

245 insurgentes korr. aus surgentes O93

246 reprimat korr. aus reprimet N442

247 ei fehlt VD38

248 veritatis et] veritatis korr. aus veritatis et SG670

249 exerceri korr. aus exerciri Bcan4

250 temporis korr. aus tempore O83

251 confessionis korr. aus conversionis SG670; conversionis korr. aus conversationis P102

252 firmitatem I83; Bcan4

253 quis V630; I83; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13; S105

254 interlinear cognita VD38

255 agnite Bcan4

256 veritatis korr. aus veritatis praedica SG670

257 stam S105

258 momento korr. aus momenta Bcan4

259 desierium S105

260 capit SG670; S105

261 am Rande z V630

262 dissimilet P102

263 ne BII13

264 seculari korr. aus speculari BII13

265 multi korr. aus multa P102

266 que Bcan4

267 con P102

268 animam BII13

269 am Rande pium iustum VD38

270 am Rande ineptum VD38

271 dififerat P102

272 quomo I83

273 infra Bcan4

274 recordam P102

275 multa bona korr. aus multa BII13

276 aepulare korr. aus aepule Bcan4

277 dicitur I83; VD38; SG670; Bcan4; P102; BII13; S105

278 note S105

279 auferetur korr. aus aufertur N442; auferetur I83; SG670; Bcan4; P102; BII13; S105; aufetur VD38

280 a SG670; S105; abs korr. aus a Bcan4

281 am Rande z V630

282 festinet korr. aus festine N442

283 consequantur SG670

284 interlinear accepti VD38

285 sint korr. aus sunt V630; N442

286 desideriorum korr. aus desidesideriorum SG670

287 Senes korr. aus Sanes V630

288 qui P102; BII13

289 consuetudine P102

290 interlinear dubitet VD38

291 cunctetur korr. aus conctetur V630

292 interlinear dubitandi VD38

293 videtur sibi] videt se SG670; S105

294 si Bcan4

295 abutitur SG670; S105

296 patientiam I83; VD38; Bcan4

297 dei fehlt P102; BII13

298 intellegit SG670; S105

299 patientis SG670; S105

300 misit VD38; fit SG670

301 am Rande operatur VD38

302 ait O93

303 Quapropter korr. aus Quipropter P102

304 revocare korr. aus revocaret Bcan4

305 correptionem Bcan4; P102

306 est fas] fas est BII13

307 ad korr. aus a N442; a Bcan4

308 sautis S105

309 interlinear respicit VD38

310 spectat V630; VD38; E97; P102; BII13

311 am Rande lucrum remunerationem utilitatem VD38

312 religiosi P102

313 extinguere fehlt P102

314 am Rande Nota V630; am Rande drei Punkte N442

315 Homii S105

316 religioso korr. aus regio V630; religioso korr. aus regioso SG670

317 religioso parum esse debet inimicitias aliorum non exercere korr. aus religioso E97

318 parum korr. aus patrum S105

319 augere korr. aus agere S105

320 eos Bcan4

321 etiam korr. aus etam P102

322 bucina V630; N442; I83; SG670; Bcan4; E97; S105

323 excusant S105

324 qui fehlt V630; I83; VD38; Bcan4; P102; BII13

325 qui quicquid] quicquid korr. aus qui quid S105

326 quid SG670; quod E97

327 tam fehlt BII13

328 LI fehlt P102

329 peccant korr. aus peccat P102

330 am Rande Nota V630

331 am Rande z V630

332 interlinear instat VD38

333 vidsset S105

334 cooperuerit SG670; S105

335 corporalis V630

336 eum V630

337 eam fratribus] fratribus eam E97

338 cooperuerunt ipse quidem Cham et illi qui ex eo nati sunt sub maledictione facti sunt Qui autem cooperuerunt] cooperuerunt ipse quidem Cham et illi qui ex eo nati sunt sub maledicto facti sunt Qui autem cooperuerunt korr. aus cooperuerunt V630

339 maledicto V630; E97

340 isti korr. aus isto O93; iusti S105

341 maiore et ampliore] maiori et ampliori SG670; S105

342 condempnatione korr. aus condemptione V630; condempnationem korr. aus condempnationem I83

343 patribus korr. aus tribus VD38

344 am Rande contradicere VD38

345 obiurgare korr. aus obviare V630

346 aut] aut qui SG670; S105

347 iniuriam vel contumeliam eis inferre moliuntur quoniam qui his resistit deo resistit et qui eis fehlt SG670; S105

348 am Rande praeparantur VD38

349 iis E97

350 facit fehlt SG670; S105

351 Implent

352 faciunt korr. aus facit SG670

353 lingua Bcan4

354 loquentem iniquitatem korr. aus loquentem Bcan4

355 altitudine N442

356 iniquitatem adversus deum] adversus deum iniquitatem V630; E97

357 tuum V630; SG670; Bcan4; E97; tium S105

358 am Rande irrides VD38

359 insultans I83; Bcan4

360 atque] et quae BII13

361 publiciter korr. aus publeciter BII13

362 am Rande z V630

363 nos fehlt I83

364 haec] hęc korr. aus hęc nobis S105

365 nobis publiciter] publiciter nobis N442; I83; VD38; Bcan4; P102; BII13; S105; publice nobis SG670

366 publice korr. aus publiciter V630; SG670

367 ios S105

368 Qu S105

369 am Rande dator VD38

370 legislitor S105

371 iidicas S105

372 oportet] oportet non korr. aus oportet V630; oportere E97; P102; BII13

373 praecepit fehlt SG670; S105

374 in fehlt V630; N442

375 auxilum S105

376 iis E97

377 his, qui fratres tribulant fehlt SG670; his, qui fratres tribulant, et fehlt S105

378 quanto korr. aus quanti V630

379 tanta N442

380 purgatiores korr. aus purgationes Bcan4

381 efficiamini S105

382 Quod korr. aus Quo I83

383 nos fehlt VD38; P102; BII13

384 nos dominus korr. aus dominus nos I83

385 in illa die fehlt V630

386 et fehlt P102; BII13

387 am Rande Nota O93

388 vel korr. aus quel S105

389 filii mei inquit] inquit filii mei V630; E97

390 tenetote] tenete totam korr. aus tene totam N442; tenete totam I83; VD38; SG670; Bcan4; P102; BII13; S105; tenete E97

391 amplectamini korr. aus amplectimini BII13

392 vobis korr. aus nobis S105

393 interrobit S105

394 am Rande investigabitur VD38

395 custodierit O93; Bcan4

396 invenient korr. aus inveni N442; invenient quid respondeant] invenient ab eo Qui korr. aus invenient Qui SG670; invenient Qui S105

397 cavetote] cavetote que korr. aus cavetote V630; cavetote] cave quod te VD38; P102; cavere SG670; E97; cavete quod BII13; cavete korr. aus cavetote S105

398 ne korr. aus nec SG670; nec S105

399 singulis korr. aus singuli BII13

400 am Rande z V630; am Rande drei Punkte N442

401 Ecclesias korr. aus Ecclesia I83

402 quas E97

403 sacrari SG670; E97; S105

404 divinis korr. aus divini Bcan4

405 am Rande consecratos VD38

406 am Rande ab aliquo VD38

407 am Rande affligi VD38

408 apostolica praecepta] Precepta apostolica BII13

409 am Rande prohibete VD38

410 vitet P102

411 per VD38

412 am Rande erubescatis VD38

413 Mendacium SG670

414 veritate in I83

415 perferte SG670

416 supplantavit korr. aus supplicavit V630

417 diligite korr. aus dilite SG670

418 et fehlt SG670; S105

419 am Rande defricit VD38

420 Quisqus I83

421 mercedem korr. aus merdem S105

422 de Bcan4

423 interlinear minimis VD38

424 esset N442

425 ei N442; E97; ei korr. aus enim V630; SG670

426 est tibi] tibi est E97

427 intrare S105

428 in fehlt V630

429 inextinguibilem korr aus extinguibilem O93; Bcan4; extinguibuilem I83

430 morietur korr. aus moritur N442; morietur I83; VD38; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13; S105

431 extinguetur O93; N442; I83; VD38; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13; S105

432 te fehlt P102

433 te scandalizat] scandalizat te VD38; scandalizat te korr. aus scandalizat BII13

434 bonum] Bonum tibi E97

435 est] est tibi korr. aus est V630; est] est tibi SG670; S105

436 morietur korr. aus moritur N442; morietur I83; VD38; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13; S105

437 ut supra] et ignis non extinguitur V630

438 erue E97

439 illum Bcan4

440 vermes VD38

441 morietur korr. aus moritur N442; morietur VD38; SG670; Bcan4; E97; P102; BII13; S105

442 ut supra fehlt O93

443 igne korr. aus ignis BII13

444 gratiam SG670; S105

445 Qui autem] Quia I83

446 am Rande aliter V630; VD38

447 egert S105

448 am Rande praemium VD38

449 aeternae vitae] vitae aeternae SG670; Bcan4; P102; BII13; S105

450 parete korr. aus parate O93; parate VD38; parete korr. aus parte P102; parere BII13

451 aeterni korr. aus aeterna S105

452 qui I83; VD38; SG670; Bcan4; E97; BII13; S105

453 quia ecclesiastici] qui aecclesiastici korr. aus quia ecclesiastici V630

454 ecclesiastici operis] ecclesiasticis operibus korr. aus ecclesiasticis operis P102

455 am Rande z V630

456 audivi] audivi quod P102

457 qus S105

458 set I83

459 ad fehlt VD38; SG670; S105

460 servari SG670; E97; S105

461 vero fehlt SG670; S105

462 liquentem S105

463 acquiret I83; SG670; Bcan4; S105

464 patriae] patrię cum SG670; E97; S105

465 te fehlt I83

466 EXPLICIT fehlt SG670; P102; BII13; S105

© 2004-2006 Karl-Georg Schon
Dieser Text ist urheberrechtlich geschützt. Er steht unter der GNU Free Documentation License.
Demnach dürfen Sie ihn frei weiter verbreiten und bearbeiten, vorausgesetzt Sie nennen den Namen des ursprünglichen Autors und Sie geben auch anderen das Recht den von Ihnen bearbeiteten oder verbreiteten Text unter den gleichen Bedingungen weiter zu verbreiten. Im einzelnen finden Sie Bestimmungen der GNU Free Documentation License unter dem Menüpunkt Lizenz.

Zuletzt geändert am 25.6.2006