O93, f. 111vb; V630, f. 198ra; N442, f. 95vb; I83, f.
197rb; VD38, f. 185rb; SG670, p. 411b; P9629, f. 69vb; Bcan4, f. 137v; E97, f. 106vb;
P102; B132, f. 138va; V1341, f. 118ra
ITEM EPISTOLA DAMASI PAPAE AD EUNDEM STEPHANUM ET AD CONCILIA AFRICAE,
QUOD EPISCOPORUM IUDICIA ET MAIORES CAUSAE NON ALITER <V1341, f.
118rb> QUAM AUCTORITATE SEDIS APOSTOLICAE SINT TERMINANDAE.
XVII [H. 8] Damasus
servus servorum dei atque per gratiam eius episcopus sanctae catholicae
atque <N442, f. 96ra> apostolicae ecclesiae urbis Romae Stephano archiepiscopo concilii Mauritaniae et universis episcopis Africanae provinciae.
<V630, f. 198rb> Lectis
fraternitatis vestrae litteris primo gratias ago, quod tantorum fratrum merui benedictione frui, <SG670, p. 412a> deinde
quod circa fratres sollicitos vos repperi, et cum eis crucem domini
deferre, qui ait: Qui vult venire post me, abneget semetipsum et tollat
crucem suam et sequatur me, et reliqua ad hunc modum pertinentia. Igitur quoniam in praesenti opportune gestorum consultationem apostolicis vestra beatitudo visceribus commota <I83, f. 197va> nos
hortata est, tuitionem fratrum apostolica impendere auctoritate et eorum iniuriis subvenire, dum constet vos eadem cum apostolo compassibiliter dicere: Quis
infirmatur, et ego non infirmor, quis scandalizatur et ego non uror? Satagentes, ne aliquis de his, qui nobis crediti sunt a saevis bestiis laceretur aut capiatur, pro qua re oportet iuxta vestram prudentem commonitionem, magis autem secundum domini divinam praeceptionem nos, qui supra domum eius, hoc est
<VD38, f. 185va> universalem catholicam ecclesiam, episcopale suscepimus ministerium, sollicite
vigilare, ut, ne quid de sacris eius muneribus, id est apostolici iuris, apostolorumque successoribus atque ministris, quisquam no<SG670, p. 413a>bis dormitantibus valeat <E97, f. 106vb> supprimi atque iniuste nobisque inconsultis damnari.
Scitis, fratres karissimi, firmamentum a deo fixum et immobile atque titulum lucidissimum suorum sacerdotum, id est omnium episcoporum, apostolicam sedem esse
consti<B132, f. 38vb>tutam et verticem <I83, f. 197vb> ecclesiarum. <P9629, f.
70ra> Tu es enim, sicut divinum pronuntiat veraciter verbum, Petrus et super firmamentum tuum ecclesiae columnae, qui episcopi intelleguntur, con<N442, f. 96rb>firmatae sunt, tibi et claves caelorum regni commisi, atque ligare et solvere potestatem, quae in caelis sunt et quae in terris, promulgavi. Tu profanatorum hominum et membrorum meorum maximeque meorum discipulorum exsistis ut princeps et doctor orthodoxae et immaculatae fidei, cuius vice hodie gratia dei legatione pro Christo fungimur, et omnes huius sanctae sedis praesules eius vicem gesserunt, gerunt et gerent. Ideo omnia, quae innotuistis, non licere mandarem, nisi vos tam pleniter instructos esse scirem, quod
cuncta, super quibus consulitis, illicita esse non dubitetis.
Discutere vero episcopos et summorum ecclesiasticorum causas negotiorum metropolitanos una <SG670, p.
413a> cum omnibus suis <V1341, f. 118va> comprovincialibus,
ita ut nemo ex eis desit et omnes in singulorum concordent negotiis licet, sed definire eorum atque ecclesiarum summas querelas causarum vel damnare episcopos absque huius <I83, f. 198ra>
sanctae sedis auctoritate minime licet, [H. 9] quam omnes <V630, f. 198va> appellare, si necesse
fuerit, et eius fulciri auxilio <VD38, f. 185vb> oportet. Nam, ut nostis, synodum sine eius auctoritate fieri non est
catholicum, nec episcopus nisi in legitima synodo et suo tempore apostolica vocatione congregata definite damnari potest, neque ulla umquam concilia rata leguntur, quae non sunt fulta
apostolica auctoritate.
[H. 10] Accusatores autem episcoporum et testes, super quibus rogitastis absque ulla infamia aut suspicione vel manifesta macula et verae fidei pleniter instructi esse debent et tales, quales ad sacerdotium eligere divina iubet auctoritas, quoniam sacerdotes, ut antiqua tradit auctoritas, <N442, f. 96va> criminari non possunt
nec in eos testificari, qui ad eundem non debent nec possunt
provehi honorem.
[H. 11] Vocatio enim ad synodum iuxta decreta patrum canonica eius, qui
impetitur rationabilibus scriptis per spatium fieri debet <SG670, p. 413b> congruum
atque canonicum, quia nisi canonice vocatus fuerit suo tempore et
<Bcan4, f. 138r> canonica ordinatione, <E97,
f. 107ra> licet venerit ad conventum quacumque necessitate, nisi sponte voluerit, nullatenus
suis respondebit insidiatoribus, quoniam nec saeculi le<I83, f. 198rb>ges hoc permittunt fieri, quanto magis divinae?
<B132, f. 39ra> [H.
12] De eiectis vero atque suis rebus exspoliatis nihil vobis verius
signi<VD38, f. 186ra>ficare queo, quam <P9629, f. 70rb> sancti patres definierunt et nostri praedecessores apostolica auctoritate
roboraverunt. Ita enim haec se habentur: Episcopos eiectos atque suis rebus expoliatos <O93, f. 112ra> ecclesias
proprias recipi et sua primo omnia eis legaliter reddi sancti canones decreverunt, et postea, si quis eos
accusare vellet, aequo periculo facere sanciverunt. [H. 13] Iudices esse decernentes episcopos recte sapientes et iuste volentes ad tempus diuque illis resumptis viribus et suis potestative fruentibus rebus, amicisque et dei servis sapientibus consulentibus viris in ecclesia convenientes, ubi testes essent singulorum, qui oppressi videbantur,
<SG670, p. 414a> et reliqua ad hunc ordinem pertinentia, quae prolixitatem vitantes hic non inseruimus, quia his sufficere credimus. Si quis autem his non est contentus, legat ea et saciabitur.
Scimus <V1341, f. 118vb> enim homines inermes non posse cum armatis rite pugnare, sic nec illi, qui eiecti vel suis bonis sunt exspoliati cum illis, qui in suo stant <I83, f. 198va> statu et suis fruuntur <N442, f. 96vb> amicis atque
bonis, litigare rite possunt. Nec saeculi quoque leges haec saecularibus
fieri permittunt, sed prius eiectos vel oppressos aut exspoliatos cum suis omnibus restitui iubent, et postea suo tempore, sicut lex eorum continet, ad
placita venire praecipiunt nec ulla carceris custodia appellantem arceri permittunt. Docent enim ex parte, sicut nostis, terrena, quae sunt <V630, f.
198vb> caelestia.
[H. 14] Accusatores vero et accusationes, quas saeculi leges non adsciscunt, nullatenus sunt in horum admittendae causis, quia omne, quod reprae<SG670, p. 414b>hensibile est, catholica defendit ecclesia et hoc a maioribus definitum esse propter pravorum hominum insidias non dubitatur.
<VD38, f. 186rb> Decet enim domini sacerdotes fratrum causas pie
tractare et venerabiliter intendere atque eorum iudicia super
sacrificia ordinare, nec proterve aut tyrannica dominatione, ut de quibusdam refertur, sed caritative pro deo et fraterno amore cuncta peragere, et quod sibi quis fieri iuxta
dominicam vocem non vult, alii inferre non praesumat, <E97, f. 107rb> et in qua mensura
<B132, f. 39rb> mensi fueritis, remetietur vobis.
[H. 15] Ea vero, quae apostolorum praedicatione et patrum
instruc<I83, f. 198vb>tione percepimus, semper tenere debemus, ne aliqua nova cudere aut ad noxam fratrum superintendere videamur, sed alterutrum onera
portemus, ut iuxta apostolum legem domini adimplere valeamus . <SG670, p. 415a> Tempus enim congruum praevideri oportet, quando uniuscuiusque
accusatae personae causa rectissime in medio producatur, quatenus gravitatem eius et consonantiam, quae contra patrum decreta vel synodum confessionem prodi minime cognoscatur, quam ordinabiliter omnes intendant, <P9629, f. 70va> ut ad eam in
omnibus rationabiliter respondeant et iuste se velle manifeste ostendant. <N442, f. 97ra>
Nullus autem introducatur personaliter, sed accusatores et accusati aequa audiantur ratione, iuxta quod gestorum ordo exigit.
[H. 16] Accusatores vero et iudices non idem sint, sed per se accusatores, per se iudices, per se testes, per se accusati,
unusquisque in suo ordinabiliter ordine. Nam inscriptio primo semper fiat, ut talionem calumniator recipiat, quia ante inscriptionem
nemo debet <VD38, f. 186va> iudicari vel damnari, cum et saeculi leges <SG670, p. 415b> haec eadem retineant,
<V1341, f. 119ra> de quibus omnibus vera semper <I83, f.
199ra> fiat aequitas, quatenus accusationis et iudicii ac testimonii mercedem per veritatem gestorum consequi valeant.
Scriptum est enim: Abominatio domino labia mendacia et testem fallacem proferentem mendacia et seminantem inter
fratres scandala atque <Bcan4, f. 138v> litigia ipso monente atque dicente: Non facies calumniam proximo tuo, nec vi opprimes eum, non facies, quod iniquum est, nec iniuste iudicabis, non considerabis personam pauperis, nec honores vultum potentis, iuste iudica proximo tuo, et quod tibi non vis fieri, alteri ne facias, et reliqua. Et maxime praeceptum habentes
apostolicum attendere nos ipsos et gregi, in quo nos spiritus sanctus
posuit episcopos regere dei ecclesiam, quam acquisivit per sanguinem suum proprium
convenit.
Et iterum: Attendere lupos, attendere malos <B132, f. 39va> operarios, qui perversa faciunt et adversa loquuntur, ut detrahere semper
discipulos domini et infamare <SG670, p. 416a> queant. [H. 17] Quos corrigere vos et omnes domini <V630, f. 199ra>
sacerdotes summo studio opor<VD38, f. 186vb>tet, quia peius malum non est, quam ut cives civibus invideant et sacerdotes vel <I83, f.
199rb> clerici sacerdotibus pontificibus insidientur <E97,
f. 107vb> testante etiam veritatis voce: Qui vos tangit,
tangit <N442, f. 97rb> pupillam oculi mei. Et: Qui
scanda<O93, f. 112rb>lizaverit unum de pusillis istis, melius est
illi, ut suspendatur mola asinaria in collo eius et demergatur in profundum maris. Et item: Beatus, qui non fuerit scandalizatus in me. Ille procul dubio
scandalizatus est in deum, qui eius scandalizat episcopum vel sacerdotem, et multa alia, quae hic non inseruimus, ne nimis prolixa efficiatur epistola.
[H. 18] Monentes quoque instruere debetis memoratos vicinos vestros, ut a talibus se subtrahant et, quae illicite circa praefixos fratres egerunt, cito corrigant, et quos nobis
inconsultis laeserunt nobis inconsultis plena satisfactione <P9629, f. 70vb> sanent et cito sibi eos
reconcilient, si noluerint apostolicae sedis suscipere censuram. <SG670, p. 416b> Nam si
quid fortasse in eis aut contra eos emerserat, nostrum fuerat
exspectandum examen, <VD38, f. 187ra> ut nostra, ut semper huic sedi fuit concessum privilegium, aut condemnarentur auctoritate aut fulcirentur auxilio. Neque enim suo pro libitu nostra debuerant iura pervadere absque apostolicae sedis dispositione man<I83, f. 199va>dante. A talibus deinceps omnes se abstineant sacerdotes, qui
noluerint ab apostolica petra, super quam Christus, ut praedictum est,
universalem construxit <V1341, f. 119rb> ecclesiam, cui
episcoporum summa iudicia atque maiorum causas, sicut paulo superius memoratum est, reservatae sunt, soliditate, atque sacerdotali honore secludi.
[H. 19] Induciae enim accusatis in criminalibus episcopis sex mensium vel eo amplius, si necesse fuerit, concedendae sunt, quoniam et laicis hoc permissum nullus saecularibus imbutus disciplinis ignorat, quanto magis
sacerdotibus, qui superiores esse eis non dubitantur?
<N442, f. 97va> Habetur quoque in
decretis patrum sancitum non fore canonicum quemquam sacerdotum iudicare vel damnare, antequam accusatores canonice
exami<SG670, p. 417a>natos praesentes habeat locumque defendendi
accipiat, id est inducias ecclesias<VD38, f. 187rb>ticas ad abluenda crimina, et cetera. Nec extra propriam fiat provinciam, primo discussionis accusatio sine apostolica praeceptione, cui in omnibus causis debetur reverentia custodiri, quoniam et antiqua docet hoc patrum regula, in qua et imperialia <B132, f. 39vb> pariter <E97, f. 107vb> statuta concinunt.
Criminum, inqui<I83, f. 199vb>unt, discussio ibi agitanda est, ubi crimen admissum est. Nam aliubi criminum reus prohibetur audiri et aliubi in canonibus praecipitur: Quaecumque negotia in suis locis, ubi orta sunt, finienda, et reliqua talia et his
similia, salva tamen in omnibus apostolica auctoritate, ut nihil in his diffiniatur, priusquam ei placere cognoscatur, qua omnes suffultos esse oportet, et si quid eis grave into<V630, f. 199rb>lerandumque
acciderit, eius est semper exspectanda censura. Neque enim proterve <Bcan4, f. 139r> aut stimulo suae <SG670, p.
417b> cogitationis impulsus, ut saepe actum agnovimus, detrahere aut accusare praesumat quemquam sacerdotum, quia iniuria eorum ad Christum
pertinet, cuius vice legatione pro populo Christi sanguine redempto
funguntur. Causas <VD38, f. 187va> enim eorum, quia dei causae sunt, eius esse iudicio
reservandas, qui valet corpus <P9629, f. 71ra> occidere et animam
mittere in gehennam, qui dicit: Mihi vindictam et ego retribuam. Apud quem conscientia nuda est, cui non
absconduntur occulta. Instruendi etiam omnes sunt, quoniam per nos illis Christus intonuit <I83, f. 200ra> non esse ovium lupi insidias praevidere, sed pastoris. <N442,
f. 97vb> [H. 20] Monet igitur beatus apostolus Paulus, ne de his temere leviterque praesumatur iudicium, de quibus nemo potest verius vel melius
iudicare quam deus. Tu autem, inquit, quare
iudicas fratrem tuum aut cur spernis eum? Omnes enim stabimus ante tribunal dei. Scriptum est enim: Vivo ego, dicit dominus. Quoniam
mihi flectet omne genu et omnis lingua confitebitur domino, itaque unusquisque
nostrum <V1341, f. 119va> pro se rationem red<SG670, p. 418a>det deo. In hoc ergo non sibi quispiam temerarios ausus usurpet, ut, praeter quod concordiam pertinet, aliud agat, unde unitas ecclesiae dissipetur. <O93, f. 112va> Non ergo leviter
quisquam assentiat in detractione vel iudicatione aut damnatione
fratrum maximeque sacerdotum, qui proximiores sunt deo, et qui proprio ore <VD38, f. 187vb> Christi corpus conficiunt,
quia ob hoc venit ira dei in filios praevaricatorum, qui Christum in suis persequuntur membris. Noli<I83, f. 200rb>te, fratres, nolite
effici participes eorum, nec communicetis peccatis talium aut infructuosis verbis
illorum. Magis autem et redarguite talium coetus, qui extendere
moliuntur quasi arcum in fratres linguas suas. Defendite ergo
fratres et omnes monete, <E97, f. 108r> ut
armentur contra fratrum persecutores. Confidimus autem de vobis meliora et viciniora saluti,
quia neque mors neque vita neque angeli neque principatus neque
instantia neque futura neque <B132, f. 40ra> fortitudo neque
altitudo neque profundum neque creatura aliqua magistro gentium docente poterit nos separare a caritate
domini nostri Iesu Christi, quae maxime in sacerdotibus <SG670, p. 418b> et
reliquis perficitur membris eius. Nolite itaque amittere confidentiam vestram, quae magnam habet remunerationem. Ecce enim
<N442, f. 98ra> iudex ante ianuam assistit coronas hilariter promittens his, qui pro eo fratribus auxilium ferunt et oppressis succurrunt atque <VD38, f. 188ra> in
caritate collaborant. Quod si subtraxerit se quis, non placebit deo, sed <I83, f. 200va> cadit, quia non sublevavit cadentem, <P9629, f. 71rb> sed emarcuit. Non autem
simus subtractionis in oppressionem, sed adminiculi in acquisitionem et supplementum fratrum. <V630, f.
199va> Propter quod assumite armaturam dei, ut possitis resistere
omnibus taliter praesumentibus, et induite vos loricam iustitiae, calciati pedes in praeparatione evangelii pacis in omnibus sumentes scutum fidei, in quo
possitis omnia tela nequissimi ignita exstinguere et galeam salutis accipite et gladium spiritus, quod est verbum dei, per omnem orationem et obsecrationem radicati et fundati, ut
idipsum dicatis omnes et non sint in nobis scismata dividentes corpus ecclesiae bonum et integrum in tortuosas novitates. Monet ergo <SG670, p.
419a> apostolus non amplius nos invicem temere iudicare. Temere enim iudicat, si quis episcopum absque sedis apostolicae
auctoritate condemnat, cum ei, ut paulo superius praelibatum est, hoc specialiter privilegium reservatum <V1341, f. 119vb> sit. Sed hoc iudicate magis,
inquit, ne ponatis offendiculum fratri vel scandalum.
[H. 21] Patenter VD38, f. 188rb> enim his et aliis innumerabilibus <Bcan4, f. 139v>
decretorum testimoniis omnibus manifestum est non debere episcopum <I83, f.
200vb> damnare, licet eius perscrutetur opinio, donec iudicium de eo nostrae apostolicae
auctoritatis, hoc est principis apostolorum Petri cognoscat, utpote, quoniam solus et prae omnibus creditus est atque accipere meruit a rege regum Christo deo claves regni
caelorum ad aperiendum fidelibus et benivolis homi<N442, f. 98rb>nibus in eundem dominum nostrum, et claudendum infidelibus et
malivolis atque suis sacerdotibus <E97, f.
108rb> et sanctae ecclesiae suo pretioso sanguine redemptae impugnatoribus sive nocentibus. [H. 22] Quod utique et nos facere postulavit, non quod novi nunc aliquid imperetur, sed illud, quod per desidiam aliquorum aut scienter aut
neglegenter transgreditur, <SG670, p. 419b> deinceps observetur ab omnibus,
ut illa semper, quae apostolica et patrum traditione sunt constituta, sub metu irrefragabili auctoritate
teneantur. Scriptum namque est in secunda ad Thessalonicenses epistola et ad Timotheum apostolo monente: State et
tenete traditiones nostras, quas didicistis, seu per verbum seu per epistolam. Item alibi per <VD38, f. 187va> prophetam: Exspectavi
<I83, f. 201ra> quoque, sicut beatus Isaias intonuit, ut facerent
iudicium , fecerunt autem iniquitatem et non iustitiam, sed
clamorem omnes pios conturbantes, et hoc, dum scire debeant, quoniam
iudicium dei est secundum veritatem in eos, qui talia agunt, licet
divitias bonitatis dei et sustentationis et patientiae <P9629, f. 71vb>
ignorantes, quoniam benignitas dei ad poenitentiam eos adducit, secundum autem duriciam eorum et cor impoenitens thesaurizant sibi iram in die irae <B132, f. 40rb> et revelationis
iusti iudicii dei, qui reddet unicuique secundum opera eius. Et alibi scriptum est: Ego dominus deus vester. Non facietis iniquitatem, in iudicio non accipies personam divitis, neque mireris vultum potentis, <SG670, p. 420a>
ab omni iniquo verbo recedes innocentem et iustum non oppugnabis neque interficies. [H. 23] Ille procul dubio <O93, f. 112vb> facit iniquitatem <V630, f. 199vb> in iudicio, qui ea sibi vindicat, quae ei vindicare non licet. Ideo quae huic sedi concessa sunt, nullus usurpare sine eius consultu praesumat, <N442,
f. 98va> qui non vult honore ecclesiastico indignus aut contemptor iudicari. Itaque oportet propulsare et repellere <VD38, f. 188vb> neglegentes, sed ita, ut <I83, f. 201rb> nocentes non roborentur, et bonos improbis atque insidiatoribus <V1341, f. 120ra> fratrum resistere, ne torpore desidiae oppressi taciturnitatis teneamur obnoxii. Itaque qui potest obviare et perturbare perversos et non facit, nihil est
aliud quam favere eorum impietati. Nec enim caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare. Sitis autem perfecti et integri in eodem sensu et in eadem
sententia firmati, ut per eam vias nostras dirigentes <SG670, p. 420b> in eundem inflexibiliter omnibus occurratis <E97, f.
108va> oppressis, quia nobis creditur dominus, ad quem accedentes lapidem vivum ab hominibus quidem reprobatum
propter talium impietatem, a deo autem electum et honoratum, super quem vos tamquam lapides vivi aedificamini in
domum spiritalem, in sacerdotium sanctum, offerentes spiritales hostias
ipsi in odorem suavitatis. Gratum enim
admodum est sacrificium domino oppressis omnibus subvenire, quanto magis illis, de quibus ait:
Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit, et cetera. Libat quidem domino prospera, qui ab afflictis et oppressis
pel<I83, f. 201va>lit adversa.
Sed et nunc, fratres, commendamus omnes vos domino et verbo gratiae eius, qui potest perficere et dare hereditatem in omnibus sanctificatis. Ipse autem deus pacis et
consolationis det vobis idipsum sapere in alterutrum <SG670,
p. 421a> et in ipso semper et in omnibus,
ut unanimes uno ore et uno corde honorificetis eum in <Bcan4, f. 140r> concordiam et auxilium fratrum, qui potens est consolari omnes et confirmare nos secundum evangelium eius <N442, f. 98vb> et iuxta revelationem ministerii temporibus aeternis taciti, patefactum autem per scripturas sanctas et patrum orthodoxorum
doctrinas secundum praeceptum aeterni dei ad oboe<P9629, f. 71vb>diendum fidei
in omnibus nobis cognitis soli sapienti deo domino nostro Iesu Christo, cum quo patri et spiritui
sancto gloria, honor, imperium et potestas in saecula saeculorum. Amen.
Dominus vos custodiat, dilectissimi fratres, incolumes semper.
Data VIII Kal. Novembris
Flavio et Stilicone vv. cc. conss.
O93, f. 112vb; V630, f. 199vb; N442, f.
98vb; I83, f. 201va; SG670, p. 421a; P9629, f. 71vb; Bcan4, f. 140r; E97, f. 108va;
P102; B132, f. 40rb; V1341, f. 120ra