O93, f. 124va; V630, f. 212va; N442, f. 128va; P9629, f. 93vb; W411, f. 253r; V1341, f. 152ra

ITEM¹ EIUSDEM INNOCENTII PAPAE² AD RUFUM ET³ EUSEBIUM <O93, f. 124vb> CETEROSQUE⁴ EPISCOPOS⁵.

I Ut si sacerdos vel quilibet⁶ ex clero viduam uxorem duxerit vel eiectam, suum perdat⁷ officium.

II⁸ Ut, si quis caticuminus habuerit uxorem et⁹ defuncta¹⁰ ea <V1341, f. 152rb> post baptismum acceperit alteram, clericus esse non possit.

III Quod non¹¹ admittantur¹² clerici ab hereticis ordinati¹³.

<N442, f. 128vb> IIII Quod in ordinationibus crimina vel vitia non bene credantur¹⁴ auferri.

V Quod hi, quod¹⁵ a Bonoso heretico ordinati sunt, propterea¹⁶ sint¹⁷ recepti, ne scandalum remaneret <P9629, f. 94ra> ecclesiae.

VI Quod in ecclesia peccatum populi¹⁸ inultum soleat remanere¹⁹.

VII Quod subreptum fuerit²⁰ apostolicae sedi²¹ et suam in melius sententiam commutarit²², quando damnationem Fotini²³ rescidit²⁴.

Innocentius Rufo et Eusebio et ceteris episcopis Macedonibus et diaconis in domino salutem.

Magna me gratulatio habuit, cum post²⁵ discrimina totius, ut ita dixerim²⁶, <W411, f. 253v> mundi Vitalis archidiaconus²⁷ vestrarum portitor litterarum²⁸ ex illis partibus²⁹ ad nos usque directus advenit. Quem cum³⁰ vidissemus, illico, ut oportebat, percontati de vestro statu sumus. Verum ubi repperimus vos ex sententia degere, deo³¹ nostro uberes gratias retulimus, quod vos famulos suos³² suisque³³ altaribus servientes et in adversis tuetur³⁴ et in prosperis gubernare³⁵ dignatur³⁶. Qui cum tradidisset epistolas, eas praecepi³⁷ illico³⁸ recenseri³⁹, in quibus multa posita esse pervidi, quae stuporem mentibus nostris⁴⁰ indicerent facerentque nos non modicum dubitare, utrum aliter putaremus, an ita illa⁴¹ essent posita, <V630, f. 212vb> quemadmodum personabant. Quae⁴² cum saepius repeti⁴³ fecissem, adverti sedi⁴⁴ apostolicae, ad quam relatio quasi ad caput ecclesiarum missa currebat⁴⁵, fieri iniuriam, cuius adhuc in ambiguum sententia duceretur. Unde⁴⁶ de⁴⁷ quibus iamdudum scripsisse me⁴⁸ memini, nunc iterare formam argumentis⁴⁹ evidentioribus geminata⁵⁰ percontatio⁵¹ vestra⁵² compellit.

UT⁵³, SI SACERDOS VEL QUILIBET⁵⁴ EX CLERO VIDUAM UXOREM DUXERIT VEL ABIECTAM⁵⁵, SUUM PERDAT OFFICIUM.

I⁵⁶ Eos, qui viduas accepisse suggeruntur uxores, non solum clericos effectos agnovi, verum⁵⁷ etiam usque⁵⁸ ad infulas⁵⁹ summi⁶⁰ sacerdotii⁶¹ pervenisse, quod contra legis esse praecepta⁶² nullus ignorat. Nam cum <N442 f. 129ra> Moyses⁶³ legislator clamitet: Sacerdos uxorem virginem accipiat ac, ne⁶⁴ in hoc praecepto⁶⁵ aliquid putaretur ambiguum, addidit: Non viduam neque <V1341, f. 152va> eiectam. Contra quod praeceptum divina auctoritate subnixum nulla defensio mandati alterius⁶⁶ opponitur, nisi consuetudo vestra, quae⁶⁷, ut ipsi fatemini, ex ignorantia, ut verecundius⁶⁸ dicam, non ex apostolica traditione et ratione⁶⁹ integra⁷⁰ constitutum est. Nos⁷¹ autem⁷² omnes, quae⁷³ per orientem occidentemque⁷⁴ ecclesias noverit⁷⁵ vestra dilectio <P9629, f. 94rb> haec⁷⁶ penitus non admittere⁷⁷, nec ad ultimum ecclesiastici ordinis locum⁷⁸ tales assumere et, si reperti fuerint, submovere.

UT⁷⁹ SI QUIS CATICUMINUS HABUERIT UXOREM ET⁸⁰ DEFUNCTA⁸¹ EA⁸² POST BAPTISMUM ACCEPERIT ALTERAM, CLERICUS⁸³ ESSE NON POTERIT⁸⁴.

II⁸⁵ Deinde ponitur non dici oportere digamum eum, qui caticuminus habuerit atque amiserit uxorem, si post baptismum fuerit aliam sortitus, eamque primam⁸⁶ videri⁸⁷, novo⁸⁸ homini copulata sit, quia illud coniugium per baptismi sacramentum cum ceteris criminibus sit ablutum. Quod cum de una utique⁸⁹ dicitur, certe si tres habuerit in vetere positus homine uxor⁹⁰, erit eius⁹¹, quae post baptismum quarta est, sic interpretantibus⁹² prima, virginis⁹³ aeque⁹⁴ nomen accipiat⁹⁵, quae⁹⁶ quarto ducta⁹⁷ est loco⁹⁸. Quis, oro, istud non videat contra apostoli esse praeceptum, qui ait: Unius uxoris virum oportet⁹⁹ fieri sacerdotem? <W411, f. 254r> Sed obicitur¹⁰⁰, quod in baptismo totum¹⁰¹, quicquid in vetere¹⁰² homine gestum est, sit lotum¹⁰³. Dicite mihi, cum pace vestra loquor, crimina tantum dimittuntur in baptismo, ante¹⁰⁴ illa, quae secundum domini¹⁰⁵ praecepta ac dei instituta complentur¹⁰⁶? Uxorem ducere crimen est aut non est crimen? Si crimen est, ergo praefata¹⁰⁷ venia dixerim, erit auctor in culpa, qui, ut crimina committerentur in paradiso, cum ipse eos iungeret, benedixit. Si vero non est crimen, quia, quod deus iunxit¹⁰⁸, nefas sit¹⁰⁹ crimen appellari <O93, f. 125ra> et Salomon¹¹⁰ addidit: <N442, f. 129rb> Etenim¹¹¹ a deo praeparatur¹¹² viro uxor, <V630, f. 213ra> quomodo creditur inter crimina¹¹³ esse dimissum, quod deo auctore¹¹⁴ legitur consummatum? Quid¹¹⁵ de talium filiis¹¹⁶ percensetur? Numquid non^{117 118} erunt admittendi in hereditatis consortio, quia ex ea suscepti¹¹⁹ sunt, quae ante baptismum fuit uxor? Eruntque¹²⁰ appellandi vel naturales vel spurii¹²¹, quia non est legitimum matrimonium nisi illud¹²², ut vobis <V1341, f. 152vb> videtur, quod post¹²³ baptismum assumitur. Ipse dominus, cum interrogaretur a Iudaeis, si liceret dimittere uxorem, atque exponeret fieri¹²⁴ non¹²⁵ debere¹²⁶, addidit: Quod ergo deus iunxit¹²⁷, homo non separet¹²⁸. Ac ne de¹²⁹ his locutus¹³⁰ esse credatur, quae¹³¹ post baptismum¹³² sortiuntur, meminerint hoc et a Iudaeis interrogatum^{133 134} et¹³⁵ Iudaeis esse responsum¹³⁶. Quaero et sollicitus quaero, si una eademque sit uxor eius, qui ante caticuminus¹³⁷ postea sit fidelis filiosque ex ea, cum esset¹³⁸ <P9629, f. 94va> caticuminus susceperit, ac postea alios, cum fidelis, utrum sint¹³⁹ fratres appellandi, an non. Habeant postea defuncto patre herciscundae hereditatis consortium, quibus filiorum nomen regeneratio¹⁴⁰ spiritalis creditur abstulisse¹⁴¹? Quod cum ita¹⁴² sentire atque iudicare absurdum est, quae ratio est hoc malum defendi et vacua¹⁴³ magis opinione iactari quam aliqua auctoritate roborari, cum non possit inter peccata deputari, quod lex praecepit et¹⁴⁴ quod¹⁴⁵ deus¹⁴⁶ iunxit et lex iungit¹⁴⁷? Numquid si quis caticuminus¹⁴⁸ virtutibus studuerit¹⁴⁹, humilitatem secutus fuerit, patientiam tenuerit, elemosynas fecerit, morti destinatos qualibet ratione eripuerit¹⁵⁰, adulteria exhorruerit, castitatem tenuerit, quaero¹⁵¹, si haec, cum fuerit factus fidelis, amittit¹⁵², quia per baptismum totum, quod vetus homo gesserat, putatur auferri¹⁵³? Aspiciamus gentilem hominem Cornelium orationibus atque¹⁵⁴ elemosynis revelatione¹⁵⁵ Petrumque ipsum vidisse, numquid pro^{156 157} baptismum haec illi ablata¹⁵⁸ sunt, propter quae¹⁵⁹ ei <N442, f. 129va> baptismum videtur esse concessum? Si ita creditur, mihi credite¹⁶⁰, non modicum erratur, quia, quicquid bene gestum fuerit et secundum praecepta legalia custoditum, non potest facientibus deperire. Nuptiarum ergo copula, quia dei¹⁶¹ mandato perficitur, non¹⁶² potest dici¹⁶³ peccatum et¹⁶⁴ peccatum non est, solvi inter peccata omnino¹⁶⁵ non debet eritque integrum aestimare, aboleri non posse <W411, f. 254v> prioris nomen uxoris, cum non dimissum sit pro peccato, quia ex dei sit voluntate¹⁶⁶ completum¹⁶⁷.

QUOD¹⁶⁸ NON ADMITTANTUR¹⁶⁹ CLERI¹⁷⁰ AB HERETICIS ORDINATI¹⁷¹.

III¹⁷² Ventum est ad tertiam quaestionem, quae¹⁷³ pro sui difficultate longiorem exigit disputationem, cum nos dicamus ab hereticis ordinatos vulneratum¹⁷⁴ per illam manus impositio<V630, f. 213rb>nem habere caput. Ubi vulnus infixum^{175 176} est, medicina est adhibenda, <V1341, f. 153ra> qua¹⁷⁷ possit recipere sanitatem. Quae sanitas post vulnus secuta sine cicatrice esse non poterit¹⁷⁸ atque, ubi poenitentiae remedium necessarium est, illic¹⁷⁹ ordinationis¹⁸⁰ honorem¹⁸¹ locum habere non posse. Nam si¹⁸², ut legitur, quod tetigerit immundus, immundum erit, quomodo ei tribuetur, quod munditia ac puritas consuevit accipere? Sed econtra asseritur eum¹⁸³, qui honorem¹⁸⁴ amisit, honorem dare non posse nec illum¹⁸⁵ aliquid accepisse, quia nihil in dante erat, quod ille posset accipere. Acquiescimus, et <P9629, f. 94vb> verum est. Certe qui, quod non habuit, dare non potuit. Damnationem utique, quam habuit¹⁸⁶, per pravam manus impositionem dedit et, qui particeps factus est damnato¹⁸⁷, quomodo debeat honorem accipere, invenire non possum. Et¹⁸⁸ dicitur vera ac iusta¹⁸⁹ legitimi¹⁹⁰ sacerdotis¹⁹¹ benedictio auferre omne vitium, quod a vitioso fuerat iniectum¹⁹².

QUOD¹⁹³ IN ORDINATIONIBUS CRIMINA VEL VITIA NON BENE CREDANTUR¹⁹⁴ AUFERRI.

IIII¹⁹⁵ Ergo si ita est, applicentur ad ordinationem¹⁹⁶ sacrilegi, adulteri¹⁹⁷ atque omnium criminum¹⁹⁸ rei, <N442, f. 129vb> quia¹⁹⁹ per²⁰⁰ benedictionem ordinationis²⁰¹ crimina vel vitia putantur²⁰² auferri. Nullus²⁰³ sit poenitentiae locus, quia²⁰⁴ id potest praestare ordinatio²⁰⁵, longa²⁰⁶ satisfactio praestare consuevit. Sed nostrae lex est ecclesiae venientibus ab hereticis, qui tamen illic baptizati sunt, per manus impositionem²⁰⁷ laicam tantum tribuere communionem, nec ex his aliquem in clericatus honorem²⁰⁸ vel²⁰⁹ exiguum, subrogare.

QUOD²¹⁰ HI, QUI²¹¹ A BONOSO HERETICO²¹² ORDINATI SUNT²¹³, PROPTEREA SINT RECEPTI, NE SCANDALUM REMANERET²¹⁴ ECCLESIAE.

V²¹⁵ At vero hi, qui²¹⁶ a²¹⁷ catholica fide ad heresim transierunt, quos non aliter oportet nisi per²¹⁸ poenitentiam suscipi²¹⁹, apud vos non solum poenitentiam non agunt²²⁰, verum etiam honore cumulantur. <O93, f. 125rb> Sed Anisii fratris quondam nostri²²¹ aliorumque sacerdotum²²² summa deliberatio haec fuit, ut²²³, quos Bonosus ordinaverat, ne cum eodem remanerent²²⁴ ac²²⁵ fieret non mediocre scandalum, ordinati reciperentur. Vicimus²²⁶, ut opinor²²⁷, ambigua. Iam ergo, quod pro remedio ac necessitate temporis statutum²²⁸ est, constat²²⁹ primitus non fuisse ac fuisse regulas veteres, <V1341, f. 153rb> quas ab apostolis aut²³⁰ apostolicis²³¹ traditas ecclesia^{232 233} Romana custodit custodiendasque²³⁴ mandat²³⁵ his²³⁶, qui eam²³⁷ audire censuerint²³⁸. Sed necessitas temporis id fieri mag<V630, f. 213va>nopere²³⁹ postulabat. Ergo quod necessitas pro remedio repperit cessante necessitate debet utique²⁴⁰ cessare pariter, quod urgebat, quia²⁴¹ alius est ordo legitimus, <W411, f. 255r> alia usurpatio, quam ad praesens fieri tempus impellit. Sed canones <P9629, f. 95ra> apud Niceam²⁴² constituti de Novatianis²⁴³ fieri permiserunt. Prius²⁴⁴ ille canon a patribus institutus²⁴⁵ ponendus est, ut possimus advertere, vel quid vel qualiter ab eisdem²⁴⁶ sensum sit²⁴⁷ vel²⁴⁸ praeceptum. De his, inquit, qui nominant seipsos catharos²⁴⁹, id²⁵⁰ est mundos, et aliquando veniunt ad catholicam ecclesiam, placuit sanctae et magnae synodo, ut accepta manus impositione sic maneant in clero. Possumus²⁵¹ vero dicere de²⁵² solis <N442, f. 130ra> hoc Novatianis²⁵³ esse praeceptum nec²⁵⁴ ad aliarum heresium²⁵⁵ clericos pertinere. Nam si utique de omnibus ita diffinirent²⁵⁶, addidissent a Novatianis²⁵⁷ aliisque hereticis revertentes debere in suum²⁵⁸ ordinem recipi. Quod si ita esset, etiam illud maxime, quod de Paulianistis dictum est, poterit²⁵⁹ confirmare²⁶⁰, a quibus venientes etiam baptizari praecipiuntur. Numquid nam, cum de Paulianistis iubent omnes, qui ab hereticis revertuntur, erunt hoc exemplo baptizandi? Quod cum²⁶¹ nullus audeat facere, de ipsis tantum esse praeceptum ratio ipsa demonstrat. Denique baptizatos rite ab evangelista Philippo²⁶² Petrus et Iohannes sola manus impositione consumant. Illos vero, quos apostolus Paulus²⁶³ Iohannis baptismate baptizatos repperit²⁶⁴ interrogavitque, an spiritum sanctum accepissent²⁶⁵, fatentibusque se illud ne²⁶⁶ quidem nomen audisse, iussit eos baptizari. Videtis ergo rite baptizatos illo dono iterari non posse et aliter sola aqua lotos baptizari in nomine²⁶⁷ patris et filii et spiritus sancti necessarium pervideri. Ita et²⁶⁸ de Novatianis²⁶⁹ tantum iussum esse lucida manifestatione perlegitur. Quod idcirco distinctum esse ipsis duabus heresibus²⁷⁰ ratio manifesta declarat, quia Paulianistae in nomine patris et filii et spiritus sancti minime²⁷¹ baptizant, nec apud istos de²⁷² unitate potestatis divinae, hoc est patris et filii et spiritus sancti, quaestio aliquando commota est. Et ideo²⁷³ de²⁷⁴ omnibus segregatis haec sola electa²⁷⁵ est, cui istud crederent concedendum, quia²⁷⁶ nihil in patris²⁷⁷ et filii et spiritus sancti sacramento peccarent. <V1341, f. 153va> Si²⁷⁸ qui²⁷⁹ vero de catholica ad heresim transiens aut fidelis ab²⁸⁰ apostasia²⁸¹ revertens et resipiscens redire voluerit²⁸², numquid²⁸³ eadem ratione poterit ad clerum permitti, cuius commissum nonnisi per longam poenitentiam poterit²⁸⁴ abole<P9629, f. 95rb>ri²⁸⁵? Nec²⁸⁶ post poenitentiam clericum²⁸⁷ fieri ipsi canones sua auctoritate permittunt²⁸⁸. Unde constat, qui de <V630, f. 213vb> catholica <N442, f. 130rb> ad²⁸⁹ Bonosum²⁹⁰ transierunt²⁹¹ damnatum atque se passi sunt vel cupierunt ab eodem ordinari, non oportuisse ordinationis ecclesiasticae suscipere dignitatem, qui commune²⁹² omnium ecclesiarum iudicium²⁹³ deserentes²⁹⁴ suam peculiariter²⁹⁵ in Bonoso vanitatem²⁹⁶ sequendam²⁹⁷ esse duxerunt. Sed multos constat vim²⁹⁸ passos atque invitos²⁹⁹ <W411, f. 255v> attractos³⁰⁰ repugnantesque ab eodem ordinatos. Dicat³⁰¹ mihi, volo, quisque hoc³⁰² credit, si non post ordinationem Bonosi interfuit, cum conficeret sacramenta, si communicationi³⁰³ eius participatus non est, si statim discedens³⁰⁴ de eius pessimo conciliabulo ad³⁰⁵ ecclesiam rediit, iste talis potest habere colorem³⁰⁶ aliquem excusationis. Ceterum qui post annum aut mensem ad ecclesiam redierunt, intellegimus eos, quia in³⁰⁷ catholicam³⁰⁸ noverant³⁰⁹ se propter vitia sua non posse suscipere ordinationem, idcirco ad illum perrexisse, qui passim et sine ulla discussione ordinationes illicitas³¹⁰ faciebat, credentes se posse per istam³¹¹ institutionem locum³¹² in³¹³ ecclesia catholica repperire, de quo antea³¹⁴ disperarant³¹⁵. Nunc illud, quod superest, interrogo, qui post mensem aut³¹⁶ eo³¹⁷ amplius rediit³¹⁸, cum se presbyterum a Bonoso³¹⁹ confideret³²⁰ ordinatum, si non sacramenta³²¹ confecit³²², si³²³ non populis tribuit³²⁴, si non missas secundum consuetudinem complevit, quid³²⁵ de³²⁶ his censeatis, quaeso, promatis apertius. Ad summam certe, qui nihil a Bonoso³²⁷ acceperunt, rei³²⁸ sunt usurpatae dignitatis, qui <O93, f. 125va> conficiendorum sacramentorum sibi vindicaverunt³²⁹ aut³³⁰ non³³¹ vindicaverunt auctoritatem atque ad³³² se putaverunt esse, quod de³³³ eis³³⁴ nulla fuerat regulari ratione concessum.

QUOD³³⁵ IN ECCLESIA PECCATUM POPULI INULTUM SOLEAT PRAETERIRI³³⁶.

VI³³⁷ Pervideat³³⁸ ergo dilectio vestra³³⁹ hactenus talia transisse et advertite, quod utique, ut dicitis³⁴⁰, necessitas imperavit³⁴¹, in pace iam ecclesias constitutas non³⁴² praesumere, sed, ut saepe accidit, quoties a populis aut a³⁴³ turba peccatur, quia in omnes <N442, f. 130va> propter multitudinem non³⁴⁴ potest vindicari, inultum soleat transire. Priora ergo dimittenda dico dei iudicio <V1341, f. 153vb> et de reliquo³⁴⁵ maxima sollicitudine praecavendum.

QUOD³⁴⁶ SUBREPTUM FUERIT APOSTOLICAE SEDI³⁴⁷ ET SUAM IN MELIUS SENTENTIAM COMMUTARIT³⁴⁸, QUANDO DAMNATIONEM³⁴⁹ PHOTINI³⁵⁰ RESCIDIT³⁵¹.

VII³⁵² Veniam nunc ad maximum quasi ad quoddam³⁵³ thema Photinum et, quod mihi anxium est ac difficillimum, maiorum^{354 355} revolvam sententias. Fuerat de illo <P9629, f. 95va> quoquo³⁵⁶ pacto, ut etiam³⁵⁷ ipsi commeministis, aliquid utique³⁵⁸ gravius constitutum. Verum quoniam id per rumorem falsum, ut asseritis, subreptum huic sedi et elicitum per insidias demonstratis, quia res ad salutem rediit³⁵⁹, veniam nos hanc³⁶⁰ in tantum vobis annitentibus post condemnationem more apostolo³⁶¹ subrogamus tantisque vestris assertionibus vobisque bonis, tam <V630, f. 214ra> caris non dare consensum, omnibus duris³⁶² rebus³⁶³ durius³⁶⁴ arbitramur. Pro vestra ergo approbatione, fratres carissimi, et sententia³⁶⁵ ac postulatione episcopum Photinum³⁶⁶ habetote. Licitum est ita constituere, ut deprecamini, et nostram³⁶⁷ in melius³⁶⁸ conversam sententiam labore vel <W411, f. 256v> testimonio³⁶⁹ vestro compotem³⁷⁰ vobis³⁷¹ suscipite atque³⁷² Eustatium³⁷³ a³⁷⁴ me saepissime³⁷⁵ comprobatum³⁷⁶ nolite exspectare, ut diaconii³⁷⁷ gratia spolietur. Sollicitos enim vos pro salute libenter audio, contra caput, etiam si faciendum³⁷⁸ est, non libenter admitto. Cui manum porrigitis, vobiscum porrigo, cui porrigo, mecum porrigite. Haec enim ad Corinthios apostolica³⁷⁹ est declarata benignitas, ut in uno spiritu ductam ac³⁸⁰ reductam sententiam boni³⁸¹ semper indifferenter sequantur. Nam, fateor, haec me primum res bene habet erga Eustatium³⁸² diaconum, quod nec³⁸³ contra fidem³⁸⁴ quicquam locutus sit, nec³⁸⁵ loquentem³⁸⁶ admiserit, nec ad mortem crimen aliquod com<N442, f. 130vb>misisse, vel iactatum umquam vel fictum recognoverim. Et qui in his salvus est, si quo pacto conversationes amabiles non habet, habendus est, ut minus pro tempore dilectus, non ut inimicus aestimatus³⁸⁷, diabolo³⁸⁸ in perpetuo³⁸⁹ mancipandus. Cognosco illum inter illas³⁹⁰ simultates ac³⁹¹ turbines contra multorum studia, non dico qualia³⁹², diversa sensisse, et cum hinc res calamitatesque³⁹³ ipsae³⁹⁴ emendatae³⁹⁵ sint, adhuc Dizoniani et Ciriaci³⁹⁶ subdiaconorum³⁹⁷ non potuisse apud vos emendationem revivescere. Compescite, quaeso, ab illo praedictisque³⁹⁸ quorumcumque videtis animos ac³⁹⁹ non iustas aemulationes, ut ipse apud nos <V1341, f. 154ra> integer, apud vos cum suis reparatus⁴⁰⁰ mereatur pacem non fictam pervidens⁴⁰¹ caritatem. Omnibus igitur vobis ac singillatim⁴⁰² occurrat caritas et vinculis, quae nullis modis a Christo solvuntur, vobiscum pariter in perpetuum connexa laetetur in domino.

O93, f. 125va; V630, f. 214ra; N442, f. 130vb; P9629, f. 95va; W411, f. 256r; V1341, f. 154ra