O93, f. 128ra; V630, f. 219rb; N442, f. 136ra; P9629, f. 100ra; W411, f. 263v; V1341, f. 159ra

ITEM¹ EIUSDEM CAELESTINI PAPAE AD EPISCOPOS GALLIAE²

INCIPIUNT^{3 4} TITULI

<P9629, f. 100rb> I Quod non debeant sacerdotes aut clerici amicti palliis⁵ et⁶ praecincti lumbis in ecclesia ministrare.

II Quod nulli⁷ sit ultima poenitentia⁸ deneganda.

<N442, f. 136rb> III Quod per gradus⁹ ecclesiasticos ad episcopatus¹⁰ debeat¹¹ officium pervenire¹².

IIII Quod unaquaeque¹³ provincia suo metropolitano debeat¹⁴ esse contenta¹⁵.

V Quod nolentibus¹⁶ clericis¹⁷ vel populis nemo debeat episcopus¹⁸ ordinari¹⁹.

VI Quod²⁰ ab illicitis sit²¹ ordinationibus abstinendum²².

Caelestinus²³ universis episcopis per Viennensem²⁴ et Narbonensem²⁵ provinciam constitutis in domino salutem.

Cuperemus quidem²⁶ de <W411, f. 264r> vestrarum ecclesiarum ita ordinatione gaudere, ut congratularemur²⁷ potius de provectu²⁸ quam aliquod²⁹ admissum contra disciplinam ecclesiasticam <O93, f. 128rb> doleremus. Ad nostram enim laetitiam et bene facta³⁰ perveniunt et meroris aculeis nos, quae fuerint male³¹ facta, compungunt nec silere possumus, cum³², ut³³ ab illicitis revocemus aliquos, officii nostri provocemur instinctu, in speculis a deo constituti³⁴, ut vigilantiae³⁵ nostrae diligentiam comprobantes et, quae coercenda sunt, resecemus³⁶, et quae observanda sunt, sanciamus³⁷. Et quamvis circa longinqua spiritalis cura³⁸ non deficiat, sed semper³⁹ omnia, qua nomen dei praedicatur extendat⁴⁰, nec notitiam nostram subterfugiunt, quae in eversionem⁴¹ regularum novellae praesumptionis auctoritate⁴² temptantur.

QUOD⁴³ NON DEBEANT SACERDOTES AUT CLERICI AMICTI PALLIIS⁴⁴ ET⁴⁵ PRAECINCTI⁴⁶ LUMBIS IN ECCLESIA MINISTRARE

I^{47 48} Didicimus⁴⁹ enim quosdam domini sacerdotes superstitioso⁵⁰ potius⁵¹ cultui⁵² inservire quam mentis vel fidei puritati⁵³. Sed non mirum, si contra ecclesiasticum morem faciunt, qui⁵⁴ in⁵⁵ ecclesia <V630, f. 219va> non creverunt⁵⁶, sed alio venientes itinere secum haec⁵⁷ in ecclesiam⁵⁸, quae in alia⁵⁹ conversatione habuerunt, intulerunt. Amicti pallio⁶⁰ et lumbos⁶¹ praecincti credunt se sanctae⁶² scripturae fidem⁶³, non per spiritum, sed per litteram completuros. Nam si ad hoc ista praecepta sunt, ut taliter⁶⁴ servarentur, cur non fiunt pariter, quae sequuntur, ut lucernae ardentes in⁶⁵ manibus una cum baculo <V1341, f. 159rb> teneantur? Habent⁶⁶ suum⁶⁷ ista <N442, f. 136va> mysterium et intellegentibus ita clara sunt, ut⁶⁸ ea magis, qua⁶⁹ decet, significatione serventur. Nam in lumborum praecinctione castitas, in baculo regimen pastorale, in lucernis ardentibus boni fulgor operis indicatur, de quo dicitur: Sic opera vestra <P9629, f. 100va> luceant. Habent⁷⁰ tamen istum forsitan cultum morem⁷¹ potius quam rationem⁷² sequentes, qui remotioribus habitant locis et procul a ceteris degunt⁷³. Unde hic⁷⁴ habitus in ecclesiis Gallicanis, ut tot annorum tantorumque pontificum⁷⁵ in alterum habitum consuetudo vertatur? Discernendi⁷⁶ a plebe vel ceteris sumus doctrina⁷⁷, non veste⁷⁸, conversatione, non habitu, mentis puritate, non cultu. Nam si studere incipimus novitati, traditum nobis a patribus ordinem calcabimus⁷⁹, ut locum supervacuis⁸⁰ superstitionibus faciamus. Rudes ergo fidelium mentes⁸¹ ad talia⁸² non debemus inducere, docendi etiam⁸³ sunt potius quam illudendi⁸⁴ nec imponendum eorum⁸⁵ est oculis, sed mentibus infundenda praecepta sunt. Erant⁸⁶ quidem⁸⁷ multa, quae pro disciplina ecclesiastica vel ipsius rei dicere ratione possemus⁸⁸, sed ab his ad alia revocamur⁸⁹.

QUOD⁹⁰ NULLIS⁹¹ SIT ULTIMA⁹² POENITENTIA DENEGANDA⁹³

II^{94 95} Agnovimus enim poenitentiam morientibus⁹⁶ denegari nec illorum desideriis annui, qui⁹⁷ obitus⁹⁸ sui tempore hoc animae suae cupiunt remedio subveniri. Horremus⁹⁹, fateor, tantae impietatis aliquem repperiri¹⁰⁰, ut de¹⁰¹ dei pietate desperet¹⁰², quasi non possit¹⁰³ ad se quovis tempore concurrenti¹⁰⁴ succurrere et periclitantem sub onere¹⁰⁵ peccatorum hominem perdere¹⁰⁶, quo se ille¹⁰⁷ expediri <W411, f. 264rb> desiderat et¹⁰⁸ liberari¹⁰⁹? Quid hoc¹¹⁰, rogo, aliud est¹¹¹ quam morienti mortem addere¹¹² eiusque animam sua crudelitate, ne absolvi possit, occidere, cum deus ad subveniendum sit paratissimus¹¹³ et invitans ad poenitentiam sic¹¹⁴ promittat: Peccatori¹¹⁵, inquit, quacumque die conversus fuerit, peccata eius non imputabuntur ei. Et iterum: Nolo mortem <N442, f. 136vb> peccatoris, sed tantum¹¹⁶, ut con<V1341, f. 159va>vertatur et vivat. Salutem¹¹⁷ ergo homini¹¹⁸ adimit¹¹⁹, quisquis mortis tempo<V630, f. 219vb>re¹²⁰ poenitentiam denegaverit¹²¹, et desperavit¹²² de clementia dei, qui eum ad subveniendum morienti sufficere vel¹²³ momento posse non credit¹²⁴. Perdidisset latro in cruce praemium ad Christi¹²⁵ dexteram pendens, si illum unius horae¹²⁶ poenitentia non iuvisset¹²⁷. Cum esset in poena, poenituit et per unius sermonis promissionem¹²⁸ habitaculum paradisi¹²⁹ deo promittente promeruit. Vera ergo ad deum conversio¹³⁰ in ultimis <P9629, f. 100vb> positorum mente potius est aestimanda quam tempore propheta hoc taliter asserente: Cum conversus ingemueris, tunc salvus eris. Cum ergo dominus sit cordis inspector, quovis tempore non est deneganda¹³¹ poenitentia postulanti, cum illi se obliget iudici¹³², cui occulta omnia noverit revelari.

<O93, f. 128va> QUOD¹³³ PER GRADUS¹³⁴ ECCLESIASTICOS AD EPISCOPATUS¹³⁵ DEBEAT OFFICIUM PERVENIRI¹³⁶

III^{137 138} Ordinatos vero quosdam, fratres carissimi, episcopos, qui nullis ecclesiasticis ordinibus ad tantae dignitatis fastigium fuerint instituti contra patrum decreta huius¹³⁹ usurpatione, qui se hoc recognoscit, fecisse didicimus, cum¹⁴⁰ ad episcopatum his gradibus¹⁴¹, quibus frequentissime cautum est, debeat perveniri¹⁴², ut a minoribus¹⁴³ initiati officiis ad maiora firmentur¹⁴⁴. Debet enim ante esse discipulus, quisquis doctor esse desiderat, ut possit docere, quod didicit¹⁴⁵. Omnis vitae institutio¹⁴⁶ ad¹⁴⁷ id, quo¹⁴⁸ tendit, se ratione confirmat¹⁴⁹. Qui minime litteris operam dederit, praeceptor esse¹⁵⁰ non potest litterarum¹⁵¹. Qui non per singula stipendia creverit ad meritum¹⁵² ordinem¹⁵³ stipendii non potest pervenire. Solum¹⁵⁴ sacerdotium inter ista, rogo¹⁵⁵, vilius est¹⁵⁶, quod facilius tribuitur, cum difficilius impleatur? Sed iam non satis est laicos¹⁵⁷ ordinare, quos nullus <N442, f. 137ra> fieri ordo¹⁵⁸ permittit¹⁵⁹, sed etiam quorum crimina longe¹⁶⁰ lateque per omnes pene sunt nota provincias, pontifices ordinantur. Daniel enim nuper missa relatione ex orientalibus ad nos partibus ab omni, quod tenuerat, virginum <V1341, f. 158vb> monasterio nefariis¹⁶¹ est obiectionibus¹⁶² accusatus, multa de multis obiecta flagitia¹⁶³. In quanam lateret terrarum¹⁶⁴ parte quaesitus est, ut, si¹⁶⁵ suae innocentiae confideret, contra¹⁶⁶ iudicium postulatum¹⁶⁷ minime declinaret. Missae ad Arelatensem¹⁶⁸ episcopum per Fortunatum subdiaconum nostrum praeceptiones¹⁶⁹, ut¹⁷⁰ ad iudicium destinaretur episcopale¹⁷¹. Tantis gravatus¹⁷² testimoniis, tanta facinorum accusatione pulsatus, sacrarum, ut dicitur, virginum pollutus incesto¹⁷³ episcopus asseritur ordinatus¹⁷⁴, ut¹⁷⁵ in nostri¹⁷⁶ libellis scrinii¹⁷⁷ <W411, f. 265r> continetur, quorum ad¹⁷⁸ vos quoque exemplaria direximus¹⁷⁹, in pontificii¹⁸⁰ dignitatem¹⁸¹ hoc¹⁸² tempore, quo ad causam dicen<V630, f. 220ra>dam missis a nobis <P9629, f. 101ra> litteris vocabatur, obrepsit. Sacro nomini absit iniuria. Facilius est, ut hanc dignitatem tali dando¹⁸³ ipse amiserit¹⁸⁴ ordinator, quam eam obtineat ordinatus¹⁸⁵. Cui convicto sociabitur, qui eum sibi credidit largiendo¹⁸⁶ pontificium¹⁸⁷ sociandum. Qualis¹⁸⁸ enim ipse sit, quisquis tales¹⁸⁹ ordinarit¹⁹⁰, ostendit. His ergo in medium nunc deductis¹⁹¹, cum plerique vestrum sint¹⁹², qui apostolicae sedis statuta cognoverint nobiscum tempore¹⁹³ aliquanto¹⁹⁴ versati ad¹⁹⁵ disciplinae normam nostris conventa adhortationibus¹⁹⁶ omnia fraternitas vestra revocare festinet.

QUOD¹⁹⁷ UNAQUAEQUE¹⁹⁸ PROVINCIA SUO¹⁹⁹ METROPOLITANO DEBEAT ESSE CONTENTA

IIII²⁰⁰ Primum ut²⁰¹ iuxta decreta canonum unaquaeque²⁰² provincia suo metropolitano contenta sit, ut decessoris²⁰³ nostri data ad Narbonensem episcopum continent constituta, nec usurpatione²⁰⁴ locus²⁰⁵ alicui²⁰⁶ sacerdoti in alterius²⁰⁷ concedatur iniuriam²⁰⁸. Sit concessis sibi contentus²⁰⁹ unusquisque limitibus²¹⁰, alter in alterius provincia <N442, f. 137rb> nihil praesumat²¹¹ nec²¹² emeritis²¹³ in suis ecclesiis²¹⁴ peregrini et²¹⁵ extranei et, qui ante ignorati sunt, ad exclusionem eorum, qui bene de suorum civium merentur²¹⁶ testimonio praeponantur²¹⁷, ne novum, quod²¹⁸ ante²¹⁹ coepiscopi non fuit, institutum videatur²²⁰ esse collegium.

<V1341, f. 160ra> QUOD²²¹ NOLENTIBUS CLERICIS VEL POPULIS NEMO DEBEAT EPISCOPUS²²² ORDINARI

V²²³ Nullus invitis²²⁴ detur episcopus²²⁵. Cleri²²⁶, plebis et ordinis consensus et desiderium requiratur. Tunc alter de altera eligatur ecclesia, si²²⁷ de civitatis²²⁸ ipsius clero^{229 230}, cui est episcopus ordinandus, nullus dignus, quod evenire non credimus, potuerit repperiri. Primum enim illi reprobandi sunt, ut aliqui de alienis ecclesiis merito praeferantur²³¹. Habeat²³² unusquisque suae fructum militiae in ecclesia, in qua suam²³³ per omnia officia transegit aetatem. In aliena stipendia minime alter obrepat, nec alii²³⁴ debitam²³⁵ alter sibi audeat vindicare mercedem. Sit facultas clericis renitendi^{236 237}, si se viderint praegravari, et quos sibi ingeri ex²³⁸ transverso agnoverint, non timeant refutare²³⁹. Qui²⁴⁰ si non debitum praemium vel liberum²⁴¹ deo²⁴², qui eos recturus²⁴³ est, debent habere iudicium.

QUOD²⁴⁴ AB ILLICITIS SIT ORDINATIONIBUS ABSTINENDUM

<P9629, f. 101rb> VI²⁴⁵ Abstineatur etiam ab illicitis ordinationibus. Nullus ex <O93, f. 128vb> laicis, nullus digamus, nullus, qui sit viduae maritus aut fuerit, ordinetur, sed irrepraehensibilis, et²⁴⁶ qualem elegit apostolus, fiat. Per Moysen dominus praecepit: Virginem accipiat sacerdos uxorem. Subsequitur et supplet apostolus eodem locutus²⁴⁷ spiritu, unius uxoris virum debere episcopum consecrari. Ad hanc ergo eligantur formulam²⁴⁸ sacerdotes et²⁴⁹ si quae factae²⁵⁰ sunt ordinationes illicitae, removeantur, quoniam stare non possunt²⁵¹, nec discussionem nostram subterfugere²⁵² po<V630, f. 220rb>terint²⁵³, quamvis latere se aestiment²⁵⁴, qui²⁵⁵ aliter pervenerunt²⁵⁶, <N442, f. 137va> et^{257 258} ut nulla religionis reverentia obscuritate <W411, f. 265v> fuscetur. Non sit vana gloriatio palliatis²⁵⁹, episcopalem morem, qui episcopi sunt, sequantur²⁶⁰.

Daniel, ut diximus, qui accusationem pontificali honore subterfugere se posse²⁶¹ credidit et ad fastigium tantum accusatores suos latendo²⁶² pervenit, a sanctitatis vestrae <V1341, f. 160rb> coetu interim se²⁶³ noverit segregatum, qui sine²⁶⁴ nostro iudicio debet obicere, si²⁶⁵ conscientiae suae novit confidentiam obtinere²⁶⁶.

Massiliensis²⁶⁷ vero ecclesiae sacerdotem, qui dicitur, quod dictu nefas est, in necem fratris taliter²⁶⁸ gratulatus, ut huic²⁶⁹, qui eius sanguine²⁷⁰ cruentatus advenerat, portionem²⁷¹ cum eodem habiturus occurreret, ex²⁷² vestro eum audiendum collegio delegamus.

Datum VII²⁷³ Kal. August. Felice et Tauro consulibus.

O93, f. 128vb; V630, f. 220rb; N442, f. 137va; P9629, f. 101rb; W411, f. 265v; V1341, f. 160rb