O93, f, 131rb; P9629, f. 106ra

XVIII¹ LEO EPISCOPUS FLAVIANO EPISCOPO CONSTANTINOPOLITANO.

Lectis dilectionis tuae epistolis, quas miramur fuisse tam seras et gestorum episcopalium ordine² recenseo tandem, qui apud vos scandali contra integritatem fidei exortum fuisset, agnovimus, et quae prius videbantur occulta, nunc nobis reserata patuerunt. Quibus³ Eutices⁴, qui presbyteri nomine honorabilis videbatur, multum imprudens et nimis imperitus ostenditur, ut etiam de ipso dictum sit a propheta: Noluit intellegere, ut bene ageret, iniquitatem meditatus est in cubili suo. Quid⁵ autem iniqui⁶ usquam impia sapere et sapientioribus doctoribusque⁷ non credere? Sed in hanc insipientiam cadunt, qui, cum ad cognoscendam veritatem aliquo impediuntur obscuro, non ad propheticas⁸ voces, non ad apostolicas litteras, nec ad evangelicas auctoritates, sed ad⁹ semetipsos recurrunt et ideo magistri erroris exsistunt, quia veritatis discipuli non fuerunt. Quam enim eruditionem de sacris novi et veteris testamenti paginis acquisivit, qui nec ipsius quidem symboli initia¹⁰ compraehendit, et quod per totum mundum omnium regenerandorum voce depromitur, istius adhuc senis corde non capitur? Nesciens igitur, quid deberet de verbi dei incarnatione sentire, nec volens ad promerendum lumen intellegentia in sanctarum scripturarum latitudinem laborare, illam salutem communem et indiscretam confessionem sollicito recepisset auditu, quae fidelium universitas profitetur <P9629, f. 106rb> credere se in deum patrem omnipotentem et in Iesum Christum filium eius unicum dominum nostrum, qui natus est de spiritu sancto et Maria virgine. Quibus tribus sententiis omnium fere hereticorum machinae destruuntur. Cum enim deus et omnipotens et¹¹ pater creditur, consempiternus eiusdem filius demonstratur in nullo¹² a patre differens, quia de deo deus, de omnipotente¹³ omnipotens, de aeterno natus est coaeternus, non posterior tempore, non inferior potestate, non dissimilis gloria, non divisus essentia. Idem vero sempiterni genitoris unigenitus sempiternus natus est de spiritu sancto et Maria virgine. Quae nativitas temporalis illi nativitati divinae¹⁴ et sempiternae nihil minuit, nihil contulit, sed totum¹⁵ se reparando <O93, f. 131va> homini, qui erat deceptus, impendit, ut et mortem vinceret et diabolum, qui mortis habebat imperium, sua virtute destrueret¹⁶. Non enim superare nos¹⁷ possemus¹⁸ peccati et mortis auctorem, nisi naturam nostram ille susciperet et suam faceret, quem nec peccatum contaminare, nec mors potuit detinere. Conceptus quippe est de spiritu sancto intra uterum virginis matris, quae illum¹⁹ ita salva virginitate edidit, quemadmodum salva virginitate concepit. Sed si de hoc christianae fidei fonte purissimo sincerum intellectum haurire non poterat, quia splendorem perspicuae veritatis obcaecatione sibi propria tenebrarat, doctrinae se evangelicae subdidisset et dicente²⁰ Matthaeo: Liber generarationis Iesu Christi, filii David, filii Abraham. Apostolicae quoque praedicationis expetisset instructum et legens in epistola ad Romanos: Paulus servus Christi²¹ Iesu vocatus apostolus segregatus in evangelium dei, quod ante promiserat²² per prophetas suos²³ in scripturis sanctis de filio suo, qui factus est ei ex semine David secundum carnem. Ad propheticas paginas piam sollicitudinem contulisset et inveniens promissionem dei ad Abraham dicentis: In semine tuo benedicentur omnes gentes²⁴. Et²⁵ ne de huius seminis proprietate dubitaret, secutus fuisset apostolum dicentem: Abraham dictae sunt promissiones et semini eius. Non dicit: et seminibus, quasi in multis, sed quasi in uno: et semini tuo, quod est Christus. <P9629, f. 106va> Esaiae quoque praedicationem interiore appraehendisset auditu dicentis: Ecce virgo in utero accipiet et pariet filium, et vocabunt nomen eius Emmanuel, quod est²⁶ interpretatum: Nobiscum deus. Eiusdemque prophetae fideliter verba legisset: Puer natus est nobis²⁷, filius datus est nobis, cuius potestas super humeros eius et vocabunt nomen eius magni consilii angelus, deus fortis, princeps pacis, pater futuri²⁸ saeculi. Nec frustratorie²⁹ loquens ita verbum diceret carnem factum, ut editus utero virginis Christus haberet formam hominis et non haberet materni corporis veritatem. An forte ideo putavit³⁰ dominum Iesum Christum non nostrae esse naturae, quia missus ad beatam Mariam angelus ait: Spiritus sanctus superveniet in te et virtus altissimi obumbrabit³¹ tibi. Ideoque quod nascetur ex te sanctum vocabitur filius dei, ut, quia conceptus virginis divini fuit operis, non de natura concipientis fuerit caro concepti? Sed non ita intellegenda est illa generatio singulariter mirabilis et mirabiliter singularis, ut per novitatem creationis spiritus sanctus dedit, veritas autem corporis sumpta de corpore est et aedificante sibi sapientia domum verbum caro factum est et habitavit³² in nobis, hoc est, in carne, quam sumpsit ex homine et quam spiritus vitae rationalis animavit. Salva igitur proprietate utriusque naturae substantiae et in unam coeunte³³ personam suscepta est a maiestate humilitas³⁴, a virtute infirmitas, ab aeternitate mortalitas et ad resolvendum condicionis³⁵ nostrae debitum natura inviolabilis naturae est unita passibili, ut, quod nostris remediis congruebat, unus³⁶ atque idem mediator dei et hominum homo Christus Iesus et mori possit ex uno et mori non possit³⁷ ex altero. In integra ergo³⁸ veri³⁹ luminis perfectaque natura verus natus est deus, totus in suis, totus in nostris. Non⁴⁰ autem dicimus, quae in nobis ab initio creator condidit et quae reparando⁴¹ suscepit⁴². Nam illa, quae deceptor intulit et homo deceptus amisit, nullum habuerunt in salvatore⁴³ vestigium. Nec quia communionem humanarum subiit infirmitatum, ideo nostrorum fuit particeps delictorum. Assumpsit formam⁴⁴ servi sine sorde peccati, humana augens, divina non minuens⁴⁵, quia exinanitio illa , qua se invi<O93, f. 131vb>sibilis visibilem praebuit et creator ac dominus omnium rerum unus voluit esse mortalium, inclinatio⁴⁶ fuit miserationis, non defectio potestatis. Proinde⁴⁷ qui manens in forma dei fecit hominem, <P9629, f. 106vb> idem in forma servi factus est homo. Tenet enim sine defectu proprietatem suam utraque natura⁴⁸ et sicut⁴⁹ formam servi dei forma non adimit, ita formam dei servi forma non minuit⁵⁰. Nam quia gloriabatur diabolus hominem sua fraude deceptum⁵¹ divinis caruisse⁵² muneribus et immortalitatis dote nudatum duram⁵³ mortis subisse sententiam⁵⁴, seque⁵⁵ malis suis quoddam de praevaricationis⁵⁶ consortio invenisse solacium, deum quoque iustitiae exigente⁵⁷ ratione erga hominem, quem tanto honore condiderat, propriam mutasse sententiam, opus fuit secreti⁵⁸ dispensatione consilii, ut incommutabilis deus, cuius⁵⁹ voluntas non potest sua benignitate privari, primam erga nos pietatis suae dispositionem in sacramento occultiore compleret⁶⁰ et homo diabolicae iniquitatis versutia actus in culpam contra dei propositum non periret. Ingreditur ergo haec mundi infima filius dei de caelesti sede descendens et a⁶¹ paterna gloria non recedens, novo ordine, nova nativitate generatus. Novo ordine, quia invisibilis in suis visibilis est factus in nostris, incompraehensibilis voluit compraehendi, ante tempora manens esse coepit ex tempore, universitatis dominus servilem formam obumbrata maiestatis suae immensitate suscepit, impassibilis deus non dedignatus est homo esse passibilis et inmortalis mortis legibus subiacere. Nova autem nativitate⁶² generatus, quia inviolata virginitas concupiscentiam nescivit⁶³, sed⁶⁴ carnis materiam ministravit. Assumpta⁶⁵ est de matre domini natura, non culpa nec in domino Iesu Christo ex utero virginis genito, quia nativitas est mirabilis, ideo nostri est natura dissimilis. Qui enim verus est deus, idem verus est⁶⁶ homo, et nullum est in hac unitate mendacium, dum invicem sunt et humilitas hominis et altitudo deitatis. Sicut enim deus non mutatur miseratione, ita homo non consumitur dignitate. Agit⁶⁷ enim utraque forma cum alterius communione⁶⁸, quod proprium est, verbo scilicet operante, quod verbi est, et carne exsequente, quod carnis est. Unum horum coruscat⁶⁹ miraculis, aliud succumbit iniuriis, et sicut ab aequitate paternae gloriae non recedit⁷⁰, ita⁷¹ caro naturam nostri generis non relinquit. Unus enim idemque est, quod saepe dicendum est, vere dei filius et vere hominis filius: deus per id, quod in principio erat verbum et verbum erat apud deum et deus erat verbum, homo per id, quod verbum caro factum est et habitavit in nobis, deus per id, quod omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso⁷² factum est nihil, homo per id, quod factus est ex muliere, factus sub lege. Nativitas carnis manifestatio est humanae naturae. Partus virginis⁷³ divinae est virtutis indicium. Infantia parvuli ostenditur humilitate cunarum, magnitudo altissimi declaratur vocibus angelorum, similis est rudimentis hominum, quem Herodes impie molitur occidere, sed dominus est omnium, quem magi gaudent suppliciter adorare. Iam cum ad praecursoris⁷⁴ sui Iohannis⁷⁵ baptismum venit, ne lateret, quod carnis velamine⁷⁶ divinitas⁷⁷ tegeretur, vox patris de caelo intonans dixit: <P9629, f. 107ra> Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui. Quem itaque, sicut⁷⁸ hominem diabolica temptat astutia, eidem sicut deo angelica famulantur officia. Esurire, sitire, lassescere atque dormire evidenter humanum est, sed quinque panibus quinque⁷⁹ milia⁸⁰ hominum satiare et largiri Samaritanae aquam vivam, cuius hastus⁸¹ bibendi praestat, ne ultra iam sitiat, supra dorsum maris plantis non desidentibus ambulare et elationes fluctuum increpata tempestate consternere, sine ambiguitate divinum est. Sicut ergo non multa praeteream, non eiusdem naturae est flere miserationis affectu amicum et eundem remoto quatriduanae agere sepulturae ad vocis imperium excitare redivivum aut ligno pendere et in noctem luce conversa omnia elementa⁸² tremefacere aut clavis transfixum esse et paradisi portas fidei <O93, f. 132ra> latronis aperire, ita non eiusdem naturae est dicere: Ego et pater unum sumus, et dicere: Pater maior me est. Quamvis enim in domino Iesu Christo dei et hominis una persona sit, aliud tamen est contumelia, aliud unde communis est gloria. De nomine⁸³ enim ille est minor patri humanitate⁸⁴, de patre illi est aequalis cum patre⁸⁵ divinitas. Propter ergo unitatem personae in utramque naturam intellegendam et filius hominis legitur descendisse de caelo, cum filius dei carnem de ea virgine, de qua est natus, assumpserit, et rursus filius dei crucifixus dicitur ac sepultus, cum⁸⁶ non in divinitate ipsa, qua unigenitus consempiternus et consubstantialis est patri, sed⁸⁷ naturae humanae sit infirmitate perpessus. Unde unigenitum filium dei crucifixum et sepultum⁸⁸ omnia⁸⁹ etiam⁹⁰, quae⁹¹ in symbolo confitemur secundum illud apostoli: Si enim cognovissent, numquam dominum maiestatis crucifixissent. Cum autem ipse dominus noster atque⁹² salvator fidem discipulorum suis interrogationibus erudiret: Quem⁹³, inquit, dicunt esse filium hominis? Cumque illi diversas aliorum opiniones retexuissent: Vos⁹⁴, ait, quem me esse dicitis? Me utique, qui sum filius hominis et quem in forma servi atque in veritate carnis aspicitis, quem esse me dicitis? Ubi beatus Petrus divinitus inspiratus⁹⁵ et confessione sua omnibus gentibus profuturus⁹⁶: Tu es, inquit, Christus filius dei vivi. Nec immerito beatus est pronuntiatus a domino et a principali petra soliditatem et virtutis traxit et nominis, qui per revelationem patris eundem et dei filium⁹⁷ est confessus et Christum, quia unum horum sine alio receptum non proderat ad salutem. Ecce qualis erat periculi dominum Iesum Cbristum aut deum tantummodo⁹⁸ sine homine aut sine deo solum hominem credidisse. Post resurrectionem vero domini, quae utique veri corporis fuit, quia non alter est resuscitatus, quam qui fuerat crucifixus et mortuus, quid aliud XL dierum mora gestum est, quam ut fidei nostrae integritas ab omni caligine mundaretur? Colloquens enim cum discipulis suis et cohabitans⁹⁹ et convescens et pertractari se dili<P9629, f. 107rb>genti curiosoque contactu ab eis, quorum dubietas praestringebat admittens, ideo et clausis ad discipulos ianuis introibat et flatu suo dabat¹⁰⁰ spiritum sanctum et donato intellegentiae lumine sanctarum scripturarum occulta pendebat. Et rursus¹⁰¹ vulnus lateris, fixuras clavorum et omnia recentissimae passionis signa¹⁰² monstrabat¹⁰³ dicens: Videte manus meas et pedes, quia ego sum, palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere, ut agnosceretur in eo proprietas divinae humanaeque naturae¹⁰⁴ individua permanere, et ita sciremus^{105 106}, ut verbum confiteremur et¹⁰⁷ carnem. Quo¹⁰⁸ fidei sacramento Eutices iste nimium aestimandus est vacuus, qui¹⁰⁹ naturam nostram in unigenito dei¹¹⁰ nec¹¹¹ per humilitatem mortalitatis¹¹² nec per gloriam resurrectionis agnovit nec sententiam beati apostoli et evangelistae Iohannis expavit dicentis: Omnis spiritus, qui confitetur Iesum¹¹³ Christum in carne venisse, ex deo est, et omnis spiritus, qui solvit Iesum, ex deo non est, et hic est antichristus. Quid autem est solvere Iesum nisi humanam ab eo separare naturam sacramentumque¹¹⁴, per quod¹¹⁵ salvati sumus impudentissimis vacuare figmentis? Caligans vero circa naturam corporis Christi necesse est ut etiam in passione eius eadem obcaecatione¹¹⁶ desipiat. Nam si crucem domini non putat falsam et susceptum¹¹⁷ pro mundi salute supplicium verum fuisse non dubitat, cuius credit mortem, agnoscat et carnem, nec diffiteatur nostri corporis hominem, quem cognoscit¹¹⁸ fuisse passibilem, quoniam negatio verae carnis negatio est etiam corporeae passionis. Si ergo christianam suscipit fidem et¹¹⁹ a¹²⁰ praedicatione evangelii suum non avertit auditum, videat, quod natura transfixa clavis pependerit in crucis ligno et aperto militis¹²¹ lancea latere crucifixi intellegat, unde sanguis et aqua fluxerit, ut ecclesia dei et lavacro regeneraretur¹²² et populo. Audiat beatum Petrum apostolum praedicantem, quod sanctificatio spiritus per aspersionem fiat sanguinis Christi, nec transitorie legat eiusdem apostoli¹²³ verba dicentis: Scientes, quod non corruptibilibus argento et auro redempti estis de¹²⁴ vana vestra conversatione paternae traditionis¹²⁵, sed pretioso sanguine quasi agni incontaminati et immaculati Iesu Christi. Beati quoque <O93, f. 132rb> Iohannis apostoli testimonio non resistat dicentis: Et sanguis Iesu Christi filii dei emundat nos ab omni peccato. Et iterum: Haec est victoria, quae vincit mundum, fides nostra. Quis est, qui vincit mundum, nisi qui credit, quoniam Iesus est filius dei? Hic est, qui venit per aquam et sanguinem Iesus Christus, non in aqua solum, sed in aqua et sanguine, et spiritus est, qui testificatur, quoniam Christus est veritas, quia tres sunt, qui testimonium dant: spiritus, aqua et sanguis, et tres unum sunt: spiritus utique sanctificationis et sanguis redemptionis et aqua baptismatis, quae tria unum sunt et individua manent¹²⁶, nihilque eorum a sua¹²⁷ conexione seiungitur, <P9629, f. 107va> quia catholica ecclesia hac¹²⁸ fide vivit ac proficit, ut nec sine vera divinitate humanitas, nec sine vera credatur humanitate divinitas. Cum autem ad interlocutionem examinis vestri Eutices responderit dicens: Confiteor ex duabus naturis fuisse dominum ante adunationem, post vero adunationem unam naturam confiteor; miror tam absurdam¹²⁹ tamque perversam eius professionem nulla iudicantium increpatione repraehensam et sermonem nimis insipientem nimisque blasphemum¹³⁰ ita omissum, quasi nihil, ut offenderit, esset auditum, cum tam impie duarum naturarum ante incarnationem unigenitus dei filius fuisse dicatur, quam nefarie, postquam verbum caro factum est, natura in eo singularis asseritur. Quod ne¹³¹ Eutices ideo vel recte vel tolerabiliter aestimet dictum, quia nulla vestra est sententia confutatum, sollicitudinis tuae diligentiam commonemus, frater¹³² carissime, ut super inspirationem misericordiae dei ad satisfactionem causa perducatur¹³³, imprudentia hominis imperiti etiam ab hac sensus sui peste purgetur, qui quidem, si, sicut gestorum ordo¹³⁴ patefecit, bene coeperat a sua persuasione discedere, cum vestra sententia coartatus¹³⁵ profiteretur se dicere, quod ante non dixerat, et ei fidei acquiescere, cuius prius fuisset alienus, sed cum anathematizando impio dogmati noluisset praebere consensum, intellexit eum fraternitas vestra in sua manere perfidia dignumque esse, qui iudicium condemnationis exciperet. De quo, si fideliter atque utiliter dolet et quam recta¹³⁶ mota sit episcopalis auctoritas vel se recognoscit, vel si ad satisfactionem plenitudinem omnia, quae ab eo male sunt sensa viva voce et praesenti subscriptione damnaverit, non erit repraehensibilis erga correctum quantacumque miseratio, quia dominus noster verus est¹³⁷ bonus pastor¹³⁸, qui animam suam posuit pro ovibus suis et qui venit animas hominum salvare, non perdere imitatores nos suae vult esse pietatis¹³⁹, ut peccantes quidem iustitia coerceat, conversos¹⁴⁰ autem misericordia non repellat. Tunc enim demum fructuosissime fides vera defenditur, quando etiam a sectatoribus suis opinio falsa damnatur. Ad omnem vero causam pie ac fideliter exsequendam fratrem nostrum Iulianum episcopum et Renatum presbyterum tituli sancti Clementis, sed et filium meum Hilarum diaconum vice nostra direximus, quibus Dulcetium notarium¹⁴¹ nostrum, cuius fides¹⁴² nobis est probata, sociamus confidentes adfuturum¹⁴³ divinitatis auxilium, ut is, qui erraverat, damnatus¹⁴⁴ a sensus sui pravitate salvetur.

Data Id. Iun. Asturio¹⁴⁵ et Protogene conss.

O93, f. 132rb; P9629, f. 107va