Die
Auflösung der Handschriftensiglen und Hinweise zur Edition
finden Sie hier.
Konzil
von Agde
O93, f. 61va; V630, f.
119vb; W411, f. 78v; V1341, f. 51ra
INCIPIT CONCILIUM AGATENSE
XXV EPISCOPORUM HABITUM ERA DXXIIII
TITULI INCIPIUNT PRAEFATI CONCILII
<W411, f. 79r> I
De digamis clericis, ut non ministrent.
II De contumacibus
clericis et ad officium tardis.
III
De episcopis, qui vel innocentes vel pro minimis
causis aliquos excommunicant.
IIII
De his, qui suas vel propinquorum oblationes
ecclesiae fraudant.
V Si clericus furtum
ecclesiae fecerit.
VI
Si episcopo a quibuslibet
quicquam fuerit derelictum.
VII De rebus
ecclesiae, quomodo ab episcopis habeantur, et de servis ecclesiae,
qualiter ab episcopo manumittantur.
VIII
De clericis, qui ad saeculares
confugiunt.
VIIII
De presbyteris et diaconibus, qui ad coniugalem coitum revertuntur.
X Ut nullus clericorum
cum extraneis feminis habitet.
XI
Ut nullus clericus in cellario vel secretario feminam intromittat.
XII
Ut omni quadragesimae sabbato ieiunetur.
XIII
Ut symbolum ante octo dies paschae
competentibus praedicetur.
XIIII
Ut altare et ungueatur et benedicatur.
XV Qualiter maiores,
qualiter minores poenitentiam accipiant.
XVI Qua aetate
diacones ordinentur.
XVII
De qua aetate episcopi vel presbyteri consecrentur.
XVIII De laicis,
quibus temporibus communicare debeant.
XVIIII
De sanctimonialibus, qua aetate
velentur.
XX De
clericis, qui comam nutriunt.
XXI Ut sollemnitates maiores in
civitatibus celebrentur.
<V1341,
f. 51rb> XXII Ut non liceat presbytero aut clerico rem
ecclesiae vendere aut
donare.
XXIII Ut clericus iunior seniori
non proponatur.
XXIIII De expositis inventis.
XXV De saecularibus, qui suas
uxores derelinquunt.
XXVI Ut si clericus voluntarie
damnum ecclesiae fecerit et
satisfaciat et excommunicetur.
XXVII Ut monasterium inconsulto
episcopo nullus construat
de monachis.
XXVIII Ut monasterium puellarum
procul a monachis
construatur.
<V630,
f. 120ra> XXVIIII De
libertis, ut in
necessitate ab ecclesia tueantur.
XXX Ut post antiphonas orationes
dicantur.
XXXI De his, qui propter odium ad pacem
non revertuntur.
XXXII Ut clericus inconsulto
episcopo ad iudicem
saecularem non pergat.
XXXIII Si episcopus heredes non
habens ecclesiam, cui
praefuit, heredem non fecerit.
XXXIIII De Iudaeis, qui converti
cupiunt, qualiter
suscipiantur.
XXXV Si episcopus a metropolitano
admonitus pro synodo vel
ordinatione episcopali
venire distulerit.
XXXVI Ut stipendia clericorum
iuxta meritum distribuantur.
XXXVII De homicidis vel falsis
testibus.
XXXVIII Ut sine epistola episcopi
sui non liceat clericum
vel monachum proficisci, et de monachis
vel abbatibus.
<O93,
f. 61vb> XXXVIIII Ut clerici nuptialia vitent convivia.
XL
Ut clericis vetetur
ebrietas.
XLI
De sortilegis vel
auguriatoribus, ut ab ecclesia
separentur.
XLII
Ne de
poenitentibus clericus ordinetur, et ut presbyter altare non erigat.
XLIII
Ne presbyter
benedictionem vel poenitentiam in ecclesia dare praesumat.
XLIIII
Ut episcopus
exiguum aliquid sine clericorum conhibentia non destruat.
<W411,
f. 79v> XLV Ut
servos ecclesiae fugitivos liceat vendere
episcopo.
XLVI
Ut ante missam
expletam egredi populus non praesumat.
XLVII De rebus ecclesiae propriis
vel acquisitis.
XLVIII
De non
alienandis ab episcopo rebus ecclesiae et de libertis.
XLVIIII De clericis,
qui sine epistolis sui
pontificis proficiscuntur.
L De presbyteris
parrochitanis res ecclesiae
distrahentibus.
LI De eisdem, ut,
quicquid emerint, in nomine
ecclesiae comparent.
LII Ut sacerdotes et levitae
canibus ad venandum et
accipitribus non utantur.
LIII De venditionibus, quas abbates
facere praesumunt.
LIIII Ne unus abba
duobus cenobiis
praeponatur.
LV Ne monasterium
sine notitia episcopi construatur.
LVI De rebus
ecclesiae usui collatis, ut
praescriptionis tempore non
defendantur.
LVII De lapsis, qui
de catholica fide in
heresim transeunt.
LVIII De incestis
coniugiis.
LVIIII De his, qui
servos suos extra iudicem
necant.
LX De laicis, qui
in sollemnitatibus
maioribus ad civitatem non concurrunt.
LXI De clericis,
qui ab ecclesiae officio
diebus sollemnibus desunt.
LXII De levitis, ne sine iussu
presbyteri sedeant.
<V1341,
f. 51va>
LXIII De ministris,
ne in secretarium ingrediantur.
LXIIII De catholicis,
ne hereticorum
connubiis copulentur.
LXV De levitis et
clericis, ne magi vel
incantatores sint.
LXVI De
seditionariis clericis.
LXVII De scurris et iocularibus clericis.
<V630,
f. 120rb>
LXVIII De synodo annis
singulis congreganda.
INCIPIT SYNODUS AGATENSIS
SYNODUS HABITA IN
CIVITATE AGATENSI SUB DIE III ID.
SEPTEMBR. MESALA CONSULE
Cum
in dei nomine in
civitate Agatensi
convenissemus et in sancti
Andreae basilica
consedissemus, de disciplina
et ordinationibus
clericorum atque pontificum vel de ecclesiarum utilitatibus tractaturi
in primo id placuit, ut canones et statuta patrum per ordinem legerentur.
DE DIGAMIS
CLERICIS, UT NON MINISTRENT
I Placuit de digamis aut
internuptiarum maritis,
quamquam aliud patrum statuta
decreverunt, ut, qui
hucusque ordinati sunt, habita
miseratione presbyteri vel diaconi nomen tantum
obtineant, officium vero
consecrandi presbyteri et ministrandi
huiusmodi diacones non
praesumant.
DE CONTUMACIBUS
CLERICIS ET AD OFFICIUM
TARDIS
II Contumaces
vero clerici, prout
dignitatis ordo permiserit ab
episcopis corrigantur, et si qui prioris gradus elati superbia
communionem fortasse
contempserint aut ecclesiam frequentare vel officium suum implere
neglexerint, peregrina eis communio tribuatur ita,
ut, cum eos <W411,
f. 80ra> poenitentia correxerit,
rescripti in matricula
gradum suum dignitatemque recipiant.
DE EPISCOPIS, QUI
VEL INNOCENTES VEL PRO
MINIMIS CAUSIS ALIQUOS
EXCOMMUNICANT
III Episcopi
vero, si sacerdotali moderatione postposita innocentes aut minimis
causis culpabiles excommunicare praesumpserint aut ad gratiam
festinantes recipere
fortasse noluerint, a vicinis episcopis cuiuslibet provinciae litteris
moneantur et si parcere noluerint, communio illis usque ad tempus
synodi a reliquis episcopis
denegetur, ne fortasse propter
excommunicatoris <O93, f. 62r>
peccatum excommunicati longo tempore morte praeveniantur.
DE HIS, QUI SUAS
VEL PROPINQUORUM OBLATIONES
ECCLESIAE FRAUDANT
IIII Clerici
etiam vel saeculares, qui oblationes parentum aut donatas aut
testamento relictas retinere
perstiterint aut id, quod
ipsi donaverint, ecclesiis vel
monasteriis
credi>V1341, f. 51vb>derint auferendum, sicut synodus
sancta constituit,
velut necatores pauperum,
quousque reddant, ab ecclesiis excludantur.
SI CLERICUS FURTUM
ECCLESIAE FECERIT
V Si quis clericus furtum
ecclesiae fecerit,
peregrina ei communio tribuatur.
SI EPISCOPO A QUIBUSLIBET
QUICQUAM FUERIT DERELICTUM
VI Pontifices
vero, quibus in summo sacerdotio constitutis ab extraneis dumtaxat
aliquid aut cum ecclesia aut sequestratim aut dimittitur aut donatur,
quia hoc ille, qui
donat, pro redemptione
animae suae, non pro commodo sacerdotis probatur offerre, non quasi
suum proprium, sed quasi dimissum
ecclesiae inter facultates ecclesiae
computabunt, quia iustum
est, ut, sicut sacerdos habet, quod ecclesiae dimissum est, ita et ecclesia habeat, quod
relin<V630, f.
120va>quitur sacerdoti. Sane quicquid per
fideicommissum aut
sacerdoti aut ecclesiae fortasse dimittitur, cuicumque alii postmodum
profuturum, id inter
facultates suas ecclesia computare aut retinere non poterit.
DE REBUS
ECCLESIAE, QUOMODO AB EPISCOPIS
HABEANTUR, ET DE SERVIS ECCLESIAE;
QUALITER AB EPISCOPO
MANUMITTANTUR
VII Casellas vero vel
mancipiola ecclesiae
episcopi, sicut prisca canonum praecepit auctoritas, vel vasa
ministerii quasi commendata fideli proposito in integro ecclesiae iure
possideant, id est, ut neque vendere neque per quoscumque contractus res, unde
pauperes vivunt, alienare
praesumant. Quod si necessitas compulerit, ut
pro ecclesiae necessitate aut
utilitate vel usufructuum vel indirecta
venditione aliquid
distrahatur, apud duos vel tres comprovinciales vel vicinos episcopos
causa, qua necesse sit
vendendi, <W411, f.
80v> primitus comprobetur, ut habita
discussione sacerdotali eorum
subscriptione, quae facta fuerit venditio, roboretur. Aliter facta
venditio vel transactio non valebit. Sane
si quos de servis
ecclesiae bene meritos sibi
episcopus libertati donaverit,
collatam libertatem a
successoribus placuit custodiri cum hoc, quod eis
manumissor in libertate
contulerit, quod tamen iubemus viginti solidorum numeri modum in
terrula, vineola vel hospitiolo tenere. Quod
amplius datum fuerit,
post manumissoris mortem ecclesiae revocetur. Minus utiles
peregrinis vel clericis salvo iure
ecclesiae in usum praestare
permittimus.
DE CLERICIS, QUI
AD SAECULARIUM DEFENSIONE CONFUGIUNT
VIII Id etiam placuit,
ut clericus, si relicto
officio suo propter <V1341, f. 52ra> discriptionem ad saecularem
fortasse confugerit et is, ad quem
recurrit, solacium ei defensionis impenderit, cum
eodem de ecclesiae
communione pellatur.
DE PRESBYTERIS ET DIACONIBUS,
QUI AD CONIUGALEM COITUM
REVERTUNTUR
VIIII Placuit
etiam, ut, si presbyteri vel diaconi
coniugati ad torum uxorum
suarum redire
voluerint, papae Innocentii ordinatio vel
Siricii episcopi
auctoritas conservetur. Quod
si ad aliquos
formula illa ecclesiasticae vitae pariter
et disciplinae, quae a
Siricio episcopo ad provincias commeavit non probabitur pervenisse, eis ignorationis
venia remittetur ita,
ut de cetero penitus
incipiant abstinere et
ita gradus suos, in quibus
inventi fuerint, sic
retineant, ut ad potiora eis non liceat ascendere. Quibus in beneficio
esse debet, quod locum ipsum, quem
retinent, non amittunt. Si
qui autem scisse
formam vivendi missam a sancto
Siricio episcopo deteguntur
neque statim cupiditates libidinis abiecisse, illi
sunt modis omnibus
submovendi, eo quod post
admonitionem cognitam
proponendam arbitrati sunt
voluptatem.
UT NULLUS
CLERICORUM CUM EXTRANEIS
FEMINIS HABITET
X Id etiam ad
custodiendam vitam et famam speciali ordi<V630, f.
120vb>natione
praecipimus, ut nullus clericorum extraneae mulieri qualibet collatione
aut familiaritate
iungatur, et non solum
in domo <O93, f.
62rb> illius extranea mulier non accedat, sed nec ipse
frequentandi
ad extraneam mulierem habeat potestatem, sed cum matre tantum, sorore, filia
et nepte, si habuerit
aut voluerit, vivendi
liberam habeat potestatem. De
quibus nominibus nefas est aliud, quam natura constituit, suspicari.
UT NULLUS CLERICUS
IN CELLARIO VEL
SECRETO FEMINAM INTROMITTAT
XI Ancillas
vel libertas a cellario vel secreto
ministerio et ab eadem
mansione, in qua clericus manet, placuit removeri.
<W411,
f. 81ra>
UT OMNI QUADRAGESIMAE SABBATO
IEIUNETUR
XII Placuit
etiam, ut omnes ecclesiae exceptis diebus dominicis
in
quadragesima, etiam die
sabbato, sacerdotali
oratione et discretionis comminatione ieiunent.
UT SYMBOLUM ANTE
OCTO DIES PASCHAE
COMPETENTIBUS PRAEDICETUR
XIII Symbolum
etiam placuit ab omnibus ecclesiis una die, id est ante octo dies
dominicae resurrectionis publice in ecclesia competentibus praedicare.
UT ALTARE ET UNGUATUR ET BENEDICATUR
XIIII Altaria placuit non
solum unctione chrismatis,
sed etiam sacerdotali benedictione sacrari.
QUALITER MAIORES
POENITENTIAM
ACCIPI<V1341, f. 52rb>ANT, QUAE
MINORIBUS NON FACILE COMMITTENDA EST
XV Poenitentes
tempore, quo poenitentiam petunt, impositionem manuum et cilicium
super capita a sacerdote,
sicut ubique constitutum
est, consequantur. Si aut comas non
deposuerint aut vestimenta
non mutaverint, abiciantur, et nisi digne poenituerint, non
recipiantur. Iuvenibus etiam poenitentia non facile committenda est
propter aetatis fragilitatem, viaticum tamen omnibus in morte positis
non negandum.
QUA AETATE DIACONES
ORDINENTUR
XVI Episcopus benedictionem diaconatus
minoribus quam viginti et
quinque annorum penitus non
committat. Sane si coniugati
iuvenes consenserint
ordinari, etiam uxorum voluntas ita requirenda est, ut sequestrato
mansionis cubiculo religione praemissa, posteaquam
pariter conversi fuerint,
ordinentur.
QUA AETATE EPISCOPI
VEL PRESBYTERI CONSECRENTUR
XVII Presbyterum
vero vel episcopum ante triginta annos, id est, antequam ad viri
perfecti aetatem perveniat, nullus
metropolitanorum ordinare
praesumat, ne per aetatem, quod aliquoties evenit, aliquo errore
culpentur.
DE LAICIS, QUIBUS
TEMPORIBUS COMMUNICARE
DEBEANT
XVIII Saeculares, qui natale
domini, pascha, pentecosten non
communicaverint, catholici non credantur
nec inter catholicos
habeantur.
DE
SANCTIMONIALIBUS, QUA AETATE VELENTUR
XVIIII Sanctimoniales,
quamlibet vita earum et mores
probati sint, ante annum
aetatis suae quadragesimum non velentur.
DE CLERICIS, QUI
COMAM NUTRIUNT
XX Clerici,
qui comam nutriunt, ab archidiacono, etiamsi
noluerint, inviti
detondantur. Vestimenta vel calceamenta etiam eis, nisi, quae religionem deceant, uti
aut habere <V630, f.
121ra> non liceat.
UT SOLLEMNITATES
MAIORES IN CIVITATIBUS
CELEBRENTUR
XXI Si quis
etiam extra parrochias, in quibus legitimus est ordinariusque
conventus, oratorium in agro habere
voluerit, reliquis festivitatibus,
ut ibi missas teneat
propter fatigationem
familiae iuxta ordinem <W411,
f. 81v> permittimus.
Pascha vero, natale domini, epiphaniam, ascensionem domini, pentecosten
et natale sancti Iohannis Baptistae, et si quae maximae dies in
festivitatibus
habentur, non nisi in civitatibus aut in parrochiis teneant. Clerici
vero, si qui in his festivitatibus,
quas supradiximus,
in oratoriis nisi iubente
aut permittente episcopo
facere aut tenere voluerint, <V1341, f. 52va> a
communione
pellantur.
UT NON LICEAT
PRESBYTERO VEL CLERICO REM
ECCLESIAE VENDERE AUT DONARE
XXII Et licet superfluum sit
de re nota et antiquis
canonibus prohibita iterato aliquid
definire, tamen ut facilius
cupiditas <O93, f. 62v>
aut improbitas reprimatur, id statuimus, quod omnes iubent, ut civitatenses sive diocesani presbyteri vel clerici
salvo iure ecclesiae, rem
ecclesiae, sicut permiserint episcopi, teneant, vendere aut donare penitus non
praesumant. Quod si
fecerint, et facta venditio non valebit et de facultatibus, si quas
habent proprias, indemnem ecclesiam
reddant et communione
priventur.
UT CLERICUS IUNIOR
SENIORI NON PRAEPONATUR
XXIII Episcoporum etiam, quorum vita non
repraehenditur, posteriorem
priori nullus praeponat, nisi fortasse elatus superbia, quod pro
necessitate ecclesiae
episcopus iusserit, implere contemnat. Sane si
officium archidiaconatus propter
simpliciorem naturam implere
aut expedire nequiverit, ille loci sui nomen
teneat et ordinationem ecclesiae, quem
elegerit episcopus,
praeponendum.
DE EXPOSITIS
INVENTIS
XXIIII De
expositis inventis id observandum, quod iam dudum synodus sancta constituit.
DE SAECULARIBUS,
QUI SUAS UXORES DERELINQUUNT
XXV Hi vero
saeculares, qui coniugale
consortium nulla culpa graviore
dimittunt vel etiam
dimiserunt, et nullas
causas discidii
probabiliter proponentes propterea sua matrimonia dimittunt, ut aut illicita aut aliena
praesumant, si antequam
apud episcopum comprovinciales discidii causas dixerint
et prius uxores, quam
iudicio damnentur, abiecerint, a communione ecclesiae et sancto populi
coetu pro eo, quod fidem
et coniugia maculant, excludantur.
UT SI VOLUNTARIE
CLERICUS DAMNUM
ECCLESIAE FECERIT ET SATISFACIAT ET EXCOMMUNICETUR
XXVI Si quis de clericis
documenta, quibus
ecclesiae possessio firmatur, aut supprimere aut negare aut adversariis
fortasse tradere damnabili et punienda obstinatione praesumpserit, quicquid per
absentiam documentorum
damni ecclesiae illatum
est, de propriis
facultatibus reddant et communione
<W411, f. 82r>
priventur. Hi etiam, qui in damno
ecclesiae impie
sollicitati a traditoribus aliquid susceperint,
superiori sententia
teneantur.
UT MONASTERIUM
INCONSULTO EPISCOPO NULLUS
CONSTRUAT
XXVII <V630,
f. 121ra> Et de monachis monasterium novum nisi
episcopo aut permittente
aut probante nullus <V1341, f. 52vb> incipere aut fundare
praesumat. Monachi etiam vagantes ad officium
clericatus, nisi eis
testimonium abbas suus dederit nec in civitatibus nec in parrochiis
ordinentur. Monachum, nisi abbatis sui aut permissu aut voluntate ad
alterum monasterium commigrantem nullus abba suscipere aut
retinere praesumat, sed
ubicumque fuerint abbati suo auctoritate canonum revocetur. Si enim necesse fuerit
clericum de monachis
ordinari, cum consensu et
voluntate abbatis praesumat episcopus.
UT MONASTERIUM
PUELLARUM PROCUL A
MONACHIS CONSTRUATUR
XXVIII Monasteria
puellarum longius a monasterio monachorum aut
propter insidias
diaboli aut propter oblocutiones hominum collocentur.
DE LIBERTIS, UT IN
NECESSITATE AB
ECCLESIA TUEANTUR
XXVIIII Libertos
legitime a dominis suis factos ecclesia, si necessitas exegerit,
tueatur. Quod si quis ante
audientiam aut pervadere
aut exspoliare praesumpserit, ab ecclesia
repellatur.
UT POST ANTIPHONAS ORATIONES
DICANTUR
XXX Et quia
convenit ordinem ecclesiae ab
omnibus aequaliter
custodiri, studendum est,
ut, sicut ubique fit, post antiphonas collectiones per ordinem ab
episcopis vel presbyteris
dici et hymnos matutinos vel
vespertinos diebus
omnibus decantari, et in conclusione
matutinarum vel
vespertinarum missarum post
hymnos capitella de
psalmis dici, et plebem collecta oratione ad vesperam ab episcopo cum
benedictionc dimitti.
DE HIS, QUI PER
ODIUM AD PACEM NON
REVERTUNTUR
XXXI Placuit
etiam, ut, sicut
plerumque fit, quicumque
odio aut longinqua <O93, f. 62vb> inter se lite
dissenserint et ad pacem
revocare diutina vel intentione
nequiverint, a civitatis
primitus sacerdotibus arguantur. Qui si inimicitias deponere perniciosa
intentione noluerint, de ecclesiae coetu iustissima excommunicatione pellantur.
UT CLERICUS
INCONSULTO EPISCOPO AD
IUDICEM SAECULAREM NON PERGAT
XXXII Clericum nullus
praesumat apud saecularem
iudicem episcopo non permittente pulsare, sed si pulsatus fuerit, non respondeat nec proponat nec audeat
criminale negotium in
iudicio <W411, f. 82v> saeculari proponere. Si quis vero
saecularium per
calumniam ecclesiam aut clericum fatigare temptaverit et victus fuerit, ab ecclesiae
liminibus et a catholicorum communione,
nisi digne poenituerit,
coerceatur.
SI EPISCOPUS
HEREDES NON HABENS ECCLESIAM,
<V1341, f. 53ra> CUI
PRAEFUIT, HEREDEM NON FECERIT
XXXIII Episcopus,
qui filios aut nepotes non habens alium quam ecclesiam
reliquit heredem, si
quid de ecclesia, non in
ecclesiae causa aut necessitate praesumpsit, quod distraxit aut
donavit, irritum habeatur. Qui vero filios
habet, de bonis, quae
relinquit, ab heredibus eius
indemnitatibus
ecclesiae consulatur.
DE IUDAEIS, QUI
CONVERTI CUPIUNT,
QUALITER SUSCIPIANTUR
XXXIIII Iudaei,
quorum perfidia frequenter ad vomitum redit, si ad legem catholicam
venire voluerint, octo
menses inter
caticuminos ecclesiae limen introeant, <V630, f. 121va>
et si
pura fide venire
noscuntur, tunc demum
baptismatis gratiam mereantur. Quod si casu aliquo periculum infirmitatis
intra praescriptum tempus
incurrerint et desperati fuerint, baptizentur.
SI EPISCOPUS A
METROPOLITANO ADMONITUS PRO SYNODO VEL
ORDINATIONE EPISCOPALI VENIRE
DISTULERIT
XXXV Si episcopus metropolitanus
ad comprovinciales
episcopos epistolas direxerit, in
quibus eos ad ordinationem
summi pontificis aut ad synodum
invitet, postpositis
omnibus excepta gravi infirmitate corporis ac praeceptione
regia ad constitutum diem adesse non
differant. Quod si defuerint,
sicut prisca canonum
praecepit auctoritas, usque ad proximum synodum a
caritate fratrum et ecclesiae
communione priventur.
UT STIPENDIA
CLERICORUM IUXTA MERITUM
DISTRIBUANTUR
XXXVI Clerici
etiam omnes, qui ecclesiae fideliter vigilanterque deserviunt,
stipendia sanctis laboribus debita secundum servitii sui meritum vel
ordinationem canonum a sacerdotibus
consequantur.
DE HOMICIDIS ET FALSIS TESTIBUS
XXXVII Itaque
censuimus homicidas et falsos testes a communione ecclesiastica
submovendos, nisi poenitentiae satisfactione crimina admissa diluerint.
UT SINE EPISTOLA EPISCOPI SUI
NON LICEAT CLERICUM VEL MONACHUM
PROFICISCI, ET DE MONACHIS
VEL ABBATIBUS
XXXVIII Clericis sine
commendatitiis epistolis
episcopi sui licentia non pateat
evagandi, in monachis
quoque praesentis sententiae
forma servetur. Quod si verborum
increpatio non
emendaverit, etiam verberibus statuimus coerceri. Servandum quoque de
monachis, ne eis ad solitarias cellulas liceat a
congre<W411, f. 83r>gatione
discedere, nisi forte probatis post emeritos labores aut
propter infirmitatis necessitatem
<V1341, f. 53rb>
asperior abbatis regula
remittatur. Quod ita demum fiet,
ut intra eadem
monasterii septa manentes, tamen sub abbatis potestate, separatas
habere cellulas permittant. Abbatibus
quoque singulis diversas
cellulas aut plura monasteria habere non liceat, nisi tantum propter
incursum hostilitatis intra muros
receptacula collocare.
UT CLERICI
NUPTIALIA VITENT CONUBIA, NE SACER VISUS AUT
OBTUTUS POLLUI POSSIT
XXXVIIII Presbyteri,
diacones, subdiacones vel deinceps, quibus ducendi uxores licentia non
est, etiam alienarum nuptiarum evitent <O93, f. 63ra>
convivia,
nec his coetibus
misceantur, ubi amatoria
cantantur et turpia aut obsceni motus corporum,
choris et saltationibus
efferuntur, ne auditus et obtutus sacris
mysteriis deputatus turpium
spectaculorum atque verborum contagione
polluantur.
UT CHRISTIANI
IUDAEORUM VETENT CONVIVIA
XL Omnes deinceps
clerici sive laici Iudaeorum
convivia evitent, nec
eos ad convivium quisquis
excipiat, quia cum apud christianos cibis communibus non utantur,
indignum est atque sacrilegum eorum cibos a christianis
sumi, cum ea, quae
apostolo permittente nos su<V630, f. 121vb>mimus, ab
illis
iudicentur immunda, ac sic inferiores incipiant esse christiani
quam Iudaei, si nos,
quae ab illis apponuntur, utamur, illi vero a nobis oblata contemnant.
XLI Ante omnia clericis vetetur
ebrietas, quae omnium vitiorum
fomes ac nutrix est. Itaque eum, quem ebrium fuisse
constiterit, ut ordo
patitur, aut XXX dierum spatio a communione
statuimus submovendum aut
corporali subdendum supplicio.
XLII Ac ne id fortasse
videatur omissum, quod
maxime fidem catholicae religionis infestat, quod
aliquanti clerici sive laici student
auguriis et sub nomine
fictae religionis per eas, quas
sanctorum sortes vocant, divinationis
scientiam profitentur aut
quarumcumque scripturarum
inspectione futura promittunt. Hoc
quicumque clericus vel
laicus detectus fuerit vel
consulere vel docere, ab
ecclesia habeatur extraneus.
NE DE
POENITENTIBUS CLERICUS ORDINETUR,
ET UT PRESBYTER ALTARE NON ERIGAT
XLIII De
poenitentibus id placuit observari, quod sancti
patres nostri synodali sententia
statuerunt, ut nullus de his
clericus ordinetur et, qui iam sunt per ignorantiam ordinati, aut sicut
<V1341, f. 53va> bigami aut internuptiarum maritos locum teneant.
Ministrare diaconis aut consecrare
altare presbyter non
praesumat.
NE PRESBYTER
BENEDICTIONEM VEL
POENITENTIAM IN ECCLESIA DARE
PRAESUMAT
XLIIII Benedictionem
super plebem in ecclesia
fundere aut poenitentem <W411, f. 83v> in ecclesia
benedicere presbytero
penitus non licebit.
UT EPISCOPUS
EXIGUUM ALIQUID SINE
CLERICORUM CONHIBENTIA DISTRAHAT
XLV Terrulas
aut vineolas exiguas ecclesiae minus
utiles aut longe
positas parvas episcopus sine consilio fratrum, si necessitas fuerit,
distrahendi habeat potestatem.
UT SERVOS
ECCLESIAE FUGITIVOS LICEAT
VENDERE EPISCOPO
XLVI Fugitivos domos suas aut
familias deserentes,
qui, etiamsi revocati fuerint, teneri non possunt,
simili ratione ab
episcopis, si voluerint aut si ita illi meruerint, distrahantur.
UT ANTE MISSAM
EXPLETAM EGREDI POPULUS
NON PRAESUMAT
XLVII Missas die
dominica saecularibus
totas tenere speciali
ordine praecipimus ita, ut ante benedictionem
sacerdotis egredi
populus non praesumat. Qui si fecerint, ab episcopo publice
confundantur.
XLVIII Ut de rebus
episcopi propriis vel
acquisitis vel quicquid
episcopus de suo proprio
habet, heredibus suis, si
voluerit, derelinquat.
Quicquid vero de
provisione ecclesiae suae
fuerit sive de agris
sive de frugibus sive de
oblationibus, omnia in iure ecclesiae reservare censuimus.
DE NON ALIENANDIS
AB EPISCOPO REBUS
ECCLESIAE ET DE LIBERTIS
XLVIIII Diaconi vel presbyteri
in parrochia constituti
de rebus ecclesiae sibi creditis nihil audeant commutare, vendere vel
donare, quia res sacratae deo esse noscuntur. Similiter et sacerdotes
nihil de rebus ecclesiae sibi commissae, ut superius
compraehensum est,
alienare praesumant.
Quod si fecerint, convicti in concilio et
ab honore depositi, de
suo proprio aliud tantum
restituant, quantum visi sunt
praesumpsisse. Sane si quis pro qualibet condicione de
rebus ecclesiae aliquid
alienare praesumpserit, si de suo proprio tantum ecclesiae contulerit,
quantum visus <V630, f. 122ra> est abstulisse, tunc demum
istud stare licebit.
Libertos tamen, quos
sacerdotes vel diaconos de
ecclesia sibi commissa
facere voluerint, actus ecclesiae prosequi iubemus. Quod si facere
contempserint, placuit eos ad proprium reverti servitium.
DE CLERICIS, QUI
CRIMEN CAPITALE
COMMISERINT
L Si episcopus,
presbyter aut diaconus
capitale crimen
commiserint aut <O93, f.
63rb> cartam falsaverint aut testimonium falsum dixerint, ab
officii honore depositi
in monasterium
retrudantur et ibi tantum<V1341, f. 53vb>modo, quamdiu
vixerint,
laicam communionem accipiant.
DE EPISCOPIS, QUI
PER TESTAMENTUM DE
REBUS ECCLESIIS ALIQUID
CONTULERINT
LI Si episcopus
condito testamento
aliquid de ecclesiastici
iuris proprietate legaverit, aliter non
valebit, nisi tantum de
iuris proprii facultate suppleverit.
<W411,
f. 84r> DE CLERICIS, QUI
SINE EPISTOLA SUI PONTIFICIS PROFICISCUNTUR
LII Presbyter aut
diaconus vel clericus
sine antistitis sui epistolis
ambulans communionem ei nullus impendat.
DE PRESBYTERIS
PARROCHITANIS RES ECCLESIAE
DISTRAHENTIBUS
LIII Quicquid
parrochiarum presbyter de
ecclesiastici iuris possessione distraxerit, inane habeatur et vacuum
venditore comparantis et actione
vendentis.
DE EISDEM, UT,
QUICQUID EMERINT, IN
NOMINE ECCLESIAE COMPARETUR
LIIII Presbyter dum
diocesim tenet, de his,
quae emerit ad
ecclesiae nomen, scripturam faciat aut ab
eius, quam tenet, ecclesiae ordinatione
discedat.
UT SACERDOTES ET
LEVITAE CANES AD
VENANDUM ET ACCIPITRES NON HABEANT
LV Episcopis, presbyteris,
diaconibus canes ad
venandum aut accipitres
habere non liceat. Quod si quis talium personarum in hac voluntate
detectus fuerit, si episcopus
est, tribus mensibus se a communione
suspendat, presbyter duobus mensibus
se abstineat,
diaconus uno ab omni
officio vel communione
cessabit.
DE VENDITIONIBUS,
QUAS ABBATES FACERE
PRAESUMUNT
LVI In venditionibus,
quas abbates facere
praesumunt, haec forma
servetur, ut quicquid sine
episcopi notitia venditum fuerit, ad potestatem episcopi revocetur.
Mancipia vero monachis donata ab abbate non licet manumitti.
Iniustum enim putamus, ut
monachis cotidianum rurale opus facientibus servi eorum libertatis otio potiantur.
LVII Unum abbatem duobus
monasteriis
interdicimus praesidere.
LVIII Cellulas novas aut
congregatiunculas monachorum
absque episcopi notitia prohibemus institui.
LVIIII Clerici quilibet quaecumque diuturnitate
temporis de ecclesiae
remuneratione possederint, in ius
proprium praescriptione
temporis non vocetur, dummodo pateat ecclesiae rem fuisse, ne videantur
etiam episcopi administrationes prolixas aut precatorias, cum ordinati
sunt, facere debuisse
aut diu retentas facultates in ius
proprietatis suae posse
transcribere.
LX Lapsis, id est, qui in
catholica fide
baptizati sunt, si <V630,
f. 122rb> praevaricatione
damnabili post in heresim transierint, grandem
redeundi difficultatem sanxit
antiquitas, quibus nos <V1341, f. 54ra> annorum
multitudinem breviatam
poenitentiam biennii condicione
infrascriptae observationis
<W411, f. 84v> imponimus, ut praescripto biennio tertio sine
relaxatione ieiunent et ecclesiam
studeant frequentare, in poenitentum loco standi et
orandi humilitatem noverint
observandam, ut etiam ipsi, cum caticumini
egredi commonentur,
abscedant. Hoc si observare voluerint constituto tempore admittendis ad
altarium observatio
relaxetur. Quod si ardua
vel dura forte putaverint, statuta
praeteritorum canonum implere
debebunt.
DE INCESTIS
CONIUGIIS
LXI De incestis
coniunctionibus nihil
prorsus veniae reservamus, nisi cum adulterium separatione sanaverint.
Incestos vero nullo coniugii nomine deputandos, quos etiam designare
funestum est. Hos enim esse censemus, si quis relictam fratris, quae pene prius
soror exstiterat, carnali
coniunctione polluerit, si quis frater germanam uxorem
acceperit , si quis
novercam duxerit, <O93, f.
63va> si quis consobrinae se sociaverit,
si quis relictae
vel filiae avunculi
misceatur aut patrui filiae vel privignae suae aut,
qui ex
propria consanguinitate aliquam aut, quam consanguineus habuit,
concubitu polluat aut duxerit uxorem. Quas omnes et olim atque sub hac
constitutione incestos esse non
dubitamus et inter
caticuminos usque ad legitimam satisfactionem manere et orare
praecipimus, quod ita praesenti tempore prohibemus, ut ea, quae sunt
hactenus instituta, non
dissolvamus. Sane quibus
coniunctio illicita
interdicitur, habebunt ineundi melioris coniugii libertatem.
DE HIS, QUI SERVOS
SUOS EXTRA IUDICEM
NECANT
LXII Si quis servum
proprium sine
conscientia iudicis occiderit, excommunicatione vel poenitentia biennii reatum
sanguinis emundabit.
LXIII Ut cives, qui superiorum
sollemnitatum, id est, paschae ac
natalis domini vel pentecostes
festivitatibus episcopis
interesse neglexerint, in
quibus civitatibus positos se accipiendae
communionis vel
benedictionis desiderio noverint, qui hoc facere neglexerint, triennio
a communione priventur ecclesiae.
LXIIII Si quis in clero
constitutus ab ecclesia sua diebus
sollemnibus defuerit, id
est nativitate domini, epiphania,
pascha vel pentecoste, dum potius
singularis lucri studeant quam servitio
suo parere, convenit, ut triennio a
communione suspendatur. Similiter
diaconus <V630, f.
122va> vel presbyter, si tres ebdomadas ab ecclesia sua defuerint, huic damnationi
succumbant.
DE LEVITIS <V1341,
f. 54rb> SINE IUSSU
PRESBYTERI NON SEDEANT
LXV Quoniam non
oportet diaconem sedere
praesente presbytero, sed
ex iussione presbyteri
sedeat. Similiter
autem honorificetur
diaconus a ministris inferioribus <W411, f. 85r> et
omnibus
clericis.
LXVI Quoniam non oportet in sacratos
ministros licentiam habere in
secretarium, quod Graeci diaconicon appellant,
ingredi et contingere vasa dominica.
LXVII Quoniam non oportet cum
omnibus hereticis
miscere connubia et vel
filios vel filias dare, sed potius accipere, si tamen se profitentur
christianos futuros esse catholicos.
LXVIII Quoniam non oportet
ministros altaris aut clericos
magos et incantatores
esse aut facere, quae
dicuntur filacteria, quae sunt magna obligamenta animarum. Hos autem,
qui talibus utuntur, proici ab ecclesia iussimus.
LXVIIII Seditionarios numquam
ordinandos clericos, sicut nec
usurarios vel iniuriarum suarum ultores.
LXX Clericum scurrilem et
verbis turpibus iocularem
ab officio retrahendum.
DE SYNODO ANNIS
SINGULIS CONGREGANDA
LXXI Synodum etiam
secundum constituta
patrum annis singulis placuit congregari, quoniam cum pace
dimittimur, gratias deo
agimus orantes eius
clementiam, ut haec eadem facere in honorem domini per
multos annos possimus.
Ego
Caesarius in
Christi nomine episcopus iuxta id, quod universis
sanctis coepiscopis
meis, qui mecum scripserunt, placuit
instituta patrum secutus, his
definitionibus annuens sub die V Kal.
Septembr. subscripsi. Similiter et alii subscripserunt
numero triginta tres.
O93,
f. 63va.; V630,
f. 122va; W411, f. 85r; V1341, f. 54rb
©
2004-2006
Karl-Georg Schon
Dieser Text ist urheberrechtlich geschützt. Er steht unter der
GNU Free Documentation License.
Demnach dürfen Sie ihn frei weiter verbreiten und bearbeiten,
vorausgesetzt Sie nennen den Namen des ursprünglichen Autors
und Sie geben auch anderen das Recht den von Ihnen bearbeiteten oder
verbreiteten Text unter den gleichen Bedingungen weiter zu verbreiten.
Im einzelnen finden Sie Bestimmungen der GNU Free Documentation License
unter dem Menüpunkt Lizenz.
Zuletzt
geändert am 14.1.2006
|